Thương vụ mua lại See’s Candies năm 1972 được coi là một thương vụ đầu tư thành công của Warren Buffett và Charlie Munger. Khi giá mua cuối cùng, 30 triệu đôla, cao gấp ba lần giá trị sổ sách. Nhưng chỉ riêng trong năm 2003, lợi nhuận thu được trước thuế của See đã đạt con số 59 triệu đôla.

Cơ duyên của thương vụ See’s Candies 

Điều đáng chú ý là See’s là doanh nghiệp chất lượng cao đầu tiên mà Berkshire mua lại. Trước đó, Berkshire tập trung vào các tài sản được đánh giá thấp – có thể mua lại với giá rẻ. Việc mua lại See’s đã giúp Berkshire thực hiện cam kết mua lại các doanh nghiệp có danh tiếng và thương hiệu nổi tiếng. Sản phẩm truyền thống và bán chạy của See’s gồm hộp sô-cô-la và kẹo que.

Theo phương pháp đầu tư của Buffett và Munger là mua cổ phiếu có nghĩa là mua doanh nghiệp chứ không phải mua cổ phiếu. Thực tế, Buffett luôn ưu tiên sở hữu trực tiếp một công ty và coi vấn đề then chốt nhất trong một công ty là phân bổ nguồn vốn. Trong bất cứ thương vụ đầu tư nào, Buffett cũng thực hiện một chiến lược giống nhau. Ông tìm kiếm những công ty mà ông biết rõ, có lịch sử lợi nhuận ổn định, triển vọng phát triển dài hạn, có khả năng thu được lợi nhuận tốt từ vốn thông qua phát hành cổ phiếu với mức nợ thấp… Và với See’s Candies cũng tương tự.

Vào cuối năm 1971, sau khi Tổng thống Nixon tuyên bố bỏ chế độ kim bản vị, giá dầu ngay lập tức tăng với tốc độ tên lửa và một nửa số các công ty dầu hỏa bỗng ngừng phát hành tem thưởng. Vì giá cả mọi thứ tăng vọt mỗi ngày do lạm phát, phương pháp bán lẻ truyền thống bằng cách cám dỗ khách hàng vào các siêu thị qua những dịch vụ cộng thêm miễn phí và những món hàng bán rẻ gần như cho không bị bỏ đi. Người ta chỉ muốn giá thấp nhất và các nhà bán lẻ bắt đầu áp dụng mô hình chiết khấu. Mọi cơ hội giúp các bà nội trợ tích cóp tem thưởng để đổi chảo điện hay quạt máy như trước đó đều bốc hơi nhanh chóng.

Rồi một ngày nọ, Buffett nhận được một cú điện thoại từ Bill Ramsey, Chủ tịch của Blue Chip, nói rằng See’s Candies, một công ty địa phương tại Los Angeles đang kêu bán. Buffett đã từng dành thời gian nghiên cứu các công ty bánh kẹo và đã nắm trong tay hồ sơ của Fanny Farmer. Ông đang tìm kiếm công ty sản xuất ra loại bánh xốp kem Necco Wafers. Nhưng các công ty bánh kẹo có giá rất đắt. Cho đến lúc này, ông vẫn chưa có một cổ phiếu nào của các công ty này. “Hãy gọi Charlie cho tôi.” Ông nói. Charlie Munger chịu trách nhiệm về Blue Chip, doanh nghiệp Bờ Tây của họ. See’s được sáng lập bởi một người bán bánh kẹo người Canada vào năm 1921, cạnh tranh với các đối thủ khác bằng các loại bánh bơ, kem, sô-cô-la, trái cây, các loại hạt hảo hạng. Tất cả các nguyên liệu này được điều chế cẩn thận theo “Chất lượng của See’s”, được xem là tốt hơn cả “chất lượng tốt nhất” thời bấy giờ. Trong suốt Thế chiến II, thay vì “pha loãng” công thức để mở rộng thành phần nguyên liệu, See’s đã đặt các bảng hiệu bên trong các cửa hiệu trắng-đen đặc trưng của họ: “Bán hết. Dùng tiền mua trái phiếu chiến tranh làm quà Giáng sinh.” Từ đó, See’s trở thành một “định chế” quen thuộc của California.

“Tên tuổi của See’s định rõ rằng không ai có thể đến gần California,” Munger nói với Warren. “Chúng ta có thể mua được nó với một cái giá phải chăng. Không thể cạnh tranh với thương hiệu này nếu không tung ra hết vốn liếng.” Ed Anderson cho rằng nó quá đắt, nhưng Munger thì tràn ngập nhiệt tình. Ông và Buffett đi xem nhà máy của họ. Munger nói: “Đó quả là một ngành kinh doanh hấp dẫn. Và người quản lý, Chuck Huggins – xem kìa, ông ấy thật tuyệt vời và chúng ta có thể giữ ông ấy ở lại!” See’s đang có một đề nghị nhưng còn do dự và muốn 30 triệu đô la cho khối tài sản trị giá 5 triệu đô la của họ. Con số chênh lệch nằm ở thương hiệu, danh tiếng và các nhãn hiệu thương mại của See’s – và trên tất cả là sự tín nhiệm mà khách hàng dành cho họ. Chẳng hạn, Susie Buffett là người có thể phát cuồng vì các sản phẩm của See’s, nhãn hiệu bánh kẹo mà bà phát hiện ra tại California.

Một món hời

Họ cho rằng See’s như một trái phiếu đáng để họ bỏ ra 25 triệu đô la. Nếu công ty đã trả hết các khoản thu nhập của nó như “tiền lãi” thì mức lãi trung bình sẽ là 9%. Điều đó chưa đủ sức thuyết phục, vì rằng sở hữu một doanh nghiệp sẽ rủi ro hơn nhiều so với việc sở hữu một trái phiếu. Và, “lãi suất” cũng không được đảm bảo. Nhưng các khoản thu nhập thì đang tăng lên với mức trung bình 12% một năm. Vì thế, See’s giống như một trái phiếu có các khoản chi trả lãi tăng dần. Thêm vào đó: “Chúng tôi nghĩ nó có một quyền lực vô hạn về mặt giá cả. See’s đang bán kẹo với giá của Russell Stover vào thời điểm đó, và câu hỏi lớn trong đầu tôi là, nếu bạn thu được thêm 15 xu cho mỗi cân kẹo bán ra, điều đó có nghĩa là bạn sẽ thu về thêm 2,5 triệu đô la trên tổng thu nhập 4 triệu đô la hằng năm. Vì thế, bạn đang mua một công ty có thể mang về cho bạn từ 6,5 – 7 triệu đô la trong một năm, chỉ cần bạn tăng giá bán một ít.”

Họ phải thương lượng với hai người để mua công ty này. Người đầu tiên là Charles B. See – được Buffett, Munger và Guerin gọi là “Harry Kẹo” – là người đang quản lý tài sản của ông anh vừa qua đời của mình, Larry See. Cả hai anh em họ đều là các cổ đông chính của See’s, nhưng sinh thời Larry nắm quyền điều hành công ty.

“Harry Kẹo thực sự không muốn điều hành See’s. Ông ta chỉ thích rượu vang và gái đẹp. Ông ta chỉ thích theo đuổi các cô gái trẻ. Nhưng rồi ông ta lại hèn nhát không dám bán See’s vào phút cuối. Rick và Charlie đến gặp Harry và Charlie đã cho ông ta một trong những bài thuyết trình hay nhất mọi thời đại về lợi ích của nho và phụ nữ đẹp, cũng như chỉ cho Harry Kẹo cách sử dụng thời gian một cách hiệu quả nhất và hay nhất: đó là chạy theo đàn bà.”

Người còn lại là Harry W. Moore, còn được họ gọi là “Harry Con Số”, là giám đốc tài chính của công ty. Qua các luật sư của mình, Blue Chip lên kế hoạch dụ dỗ Harry Con Số bằng các lợi ích về mặt tài chính qua vụ mua bán này. Họ bảo rằng một vụ sang nhượng sẽ giúp ông ta dỡ bỏ các xung đột lợi ích tiềm tàng xuất phát từ việc phục vụ công ty như một kẻ chỉ biết thi hành mệnh lệnh từ ông anh của mình.

Tại mức giá 25 triệu đô la do Blue Chip đưa ra, 4 triệu đô la thu nhập trước thuế mà See’s thu về hằng năm sẽ giúp Buffett và Munger thu hồi vốn ở mức 9% sau thuế ngay từ ngày đầu tiên sau khi họ mua được nó – đó là chưa kể các con số tăng trưởng trong tương lai. Nếu tăng thu nhập lên 2-3 triệu đô la thì suất hoàn vốn có thể lên đến 14%, một con số quá lý tưởng đối với một dự án đầu tư. Chìa khóa nằm ở chỗ thu nhập của nó có tiếp tục tăng đều sau đó hay không. Buffett và Munger đã gần đến đích của thương vụ này. Mọi món béo bở cho đến giờ phút này đều được thu gom một cách dễ dàng và họ luôn thực hiện thói quen thâm căn cố đế là bỏ thầu thấp. Đối với họ, trả đúng theo giá người bán đưa ra cũng bằng bắt họ phải nuốt sống những con cá bảy màu vậy.

“Các ông điên cả rồi!” Ira Marshall, nhân viên của Munger, nói. “Có những thứ các ông nên trả đầy đủ – đó là đạo đức con người, đạo đức kinh doanh và nhiều thứ khác nữa. Các ông đang đánh giá thấp đạo đức đấy!”

“Warren và tôi im lặng lắng nghe lời phê bình. Rồi chúng tôi thay đổi ý định. Cuối cùng, họ đồng ý đúng mức giá mà chúng tôi muốn trả cho họ.” – Munger nói. Trong khi thương vụ đang được hoàn tất, Warren khám phá ra rằng Tweedy, Browne đã âm thầm sở hữu hàng ngàn cổ phiếu của See’s. Buffett ra lệnh cho họ phải bán các cổ phiếu đó cho ông. Các cổ đông của Tweedy, Browne biết rõ cổ phiếu của See’s có giá trị như thế nào và cho rằng cái giá mà Buffett đưa ra là quá thấp. Họ không đồng ý và tranh luận với Buffett. Họ không hiểu tại sao họ lại phải bán cổ phiếu của họ cho ông. Ông khăng khăng rằng ông cần số cổ phiếu đó hơn Tweedy, Browne. Cuối cùng, Buffett đã thắng và họ nhượng lại toàn bộ số cổ phiếu See’s mà họ đang nắm giữ cho ông.”

Warren Buffett xin chừa việc tham gia điều hành trực tiếp

Giây phút thương vụ được ký kết và bộ ba Buffett, Munger, Guerin nắm tay nhau bước vào hội đồng quản trị cũng là lúc Buffett tự đưa mình vào ngành bánh kẹo với một sự hứng khởi mà ông không có khi mua Dempster và Berkshire Hathaway, những nơi ông được bổ nhiệm làm người thụ ủy. Ông gởi tặng cho các Grahamite của mình mỗi người một hộp kẹo See’s. Trong vòng vài ngày, ông viết một lá thư chi tiết gởi Chuck Huggins, Phó Chủ tịch công ty, giải thích rằng ông đã nói chuyện với các chủ siêu thị trên toàn quốc về việc mở các cửa hiệu bánh kẹo See’s ở các địa điểm mới như tại Colorado Springs, Fayetteville và Galveston. Ông đề nghị Huggins tránh bang Iowa, vì các nhà điều hành siêu thị ở đó bảo rằng nói chung “dân Iowa không phải là những người ưa thích bánh kẹo.” Ông cho phép Huggins ngừng gởi kẹo hằng tháng cho những người phụ nữ trong một danh sách dài ngoằng mà Harry Kẹo nói rằng họ là những người bạn đặc biệt của ông ấy. Ông bắt đầu áp dụng chính sách mua hàng giao sau đối với đường và cô-ca với mức giá 58 xu một cân Anh, một mức giá chưa từng nghe nói đến kể từ thương vụ hạt cô-ca Rockwood năm nào.

Buffett đề nghị thí điểm với loại kẹo đóng gói trước. Ông muốn nhìn thấy kết quả, dự toán ngân sách và rất, rất nhiều thông tin tài chính khác. Ông viết cho Huggins về một cửa hiệu ở Las Vegas như sau: “Thật hay nếu biết được chúng ta có thể thu về thêm bao nhiêu đô la từ khu vực này khi chúng ta chọn đúng địa điểm thiết lập cửa hiệu. Anh đang làm rất tốt việc khuyếch trương danh tiếng của chúng ta.” Buffett còn đề nghị Huggins sáng tác ra một câu thật ấn tượng để làm slogan quảng cáo, tương tự như câu “Tạm nghỉ giải lao để tăng cường sảng khoái” của Coca-Cola, hay “Nước suối thiên nhiên từ Rocky Mountain” của bia Coors. Ông làm như thể chỉ cần sau món sữa bắp trong bữa điểm tâm là Huggins có thể “sản xuất” ra một câu slogan hấp dẫn như của Coca-Cola. Một nhân viên lâu năm của Buffett miêu tả phong cách quản lý theo Dale Carnegie của ông như sau: “Ông ấy luôn luôn khen bạn trước khi muốn bạn làm thêm nhiều việc khác.”

Khi mức xà được đẩy lên một cách tinh vi từng cen-ti-mét và vận động viên được khích lệ rằng thậm chí anh ta còn có thể nhảy qua mức xà cao hơn thế, hiệu quả mà bạn đạt được cũng giống như một dòng nước nhỏ: áp lực liên tục và mềm mại của nó tạo cảm giác tuyệt vời cho người nhận cho đến khi anh ta không còn chịu nổi tính đều đều gây căng thẳng của nó. Vì thế, khi sự chú ý của Buffett gián đoạn, và điều này chắc chắn xảy ra, người ta cảm thấy như được cất đi một gánh nặng. Thất vọng bởi sự tuôn trào ban đầu của lòng nhiệt tình, Huggins đăng ký cho Buffett hàng loạt tạp chí về ngành kinh doanh bánh kẹo. Cuối cùng, Buffett phải chuyển sự chú ý của mình sang một mối quan tâm mới và xin chừa. Ông nói: “Có lẽ một ngày nào đó Charlie sẽ mong muốn trở thành một nhà sản xuất bánh kẹo, nhưng tôi sẽ tiếp tục đọc đúng những báo cáo này.” Ông nhận ra rằng mình thích sở hữu một công ty kẹo hơn là điều hành nó.

Ở nhà cũng thế, Buffett có thể nói với một ai đó một cách chân thành rằng: “Hãy đến chơi với tôi, tôi muốn gặp anh lắm.” Nhưng ông lại vùi đầu đọc báo khi họ đến và cảm thấy thỏa mãn với sự hiện diện của họ. Nhưng cũng có khi ông nói, nói, và nói liên tục cho đến khi họ kiệt sức chào tạm biệt ông mà về. Susie thường xuyên chứng kiến sự nhiệt tình của ông thoắt đến thoắt đi như thế.

Nguồn: sách Hòn Tuyết Lăn/ Tổng hợp và biên tập: Happy Live

Có thể bạn quan tâm: Payback Time – Ngày đòi nợ – Phil Town

(đầu tư theo phong cách Warren Buffett, Charlie Munger)

ĐỌC THỬ

ĐẶT MUA