Kịch bản Cơ sở của Kinh tế toàn cầu 2025
Năm 2024, tình hình chính trị toàn cầu và chính trị quốc gia đã trải qua những biến động đáng kể, trong khi nền kinh tế thế giới có cả những yếu kém, như ở châu Âu và Trung Quốc, cùng những điểm sáng nổi bật, đặc biệt là tại Mỹ. Năm tới, phạm vi kết quả có thể sẽ mở rộng hơn nữa.
Vào mỗi tháng 12, câu chuyện tổng kết năm cũ và dự đoán những gì sắp đến là điều thường thấy. Điều này đúng cả ở góc độ cá nhân: trong gia đình tôi, chúng tôi thường thảo luận vấn đề này quanh bàn ăn tối. Nhưng điều đó cũng đúng trên quy mô lớn hơn, khi thời điểm này trong năm mời gọi sự suy ngẫm về giao thoa giữa kinh tế, chính trị quốc gia và địa chính trị toàn cầu.
Kịch bản cơ sở của Kinh tế toàn cầu 2025
Bạn có thể sẽ cho rằng ba lĩnh vực này thường có sự gắn kết. Rốt cuộc, chúng liên kết chặt chẽ với nhau, gợi ý về những động lực củng cố lẫn nhau. Tuy nhiên, năm 2024 đã chứng kiến sự phân kỳ bất thường trong mối quan hệ này, và sự phân tách này càng mở rộng hơn là thu hẹp lại qua từng tháng.
Bắt đầu với địa chính trị. Năm 2024, Nga đạt được những lợi thế lớn hơn trong cuộc chiến Ukraine so với dự đoán phổ biến cách đây một năm. Tương tự, mức độ đau khổ của người dân và sự tàn phá từ cuộc chiến Israel-Hamas tại Gaza đã vượt xa các dự đoán vốn đã rất u ám, và lan rộng sang các quốc gia khác như Lebanon. Việc thiếu sự trừng phạt của các quốc gia mạnh, cùng với việc thiếu đi các cơ chế hiệu quả để ngăn chặn các cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng, đã làm sâu sắc thêm cảm giác của nhiều người rằng trật tự thế giới đang mất cân bằng nghiêm trọng và thiếu các biện pháp bảo vệ đủ mạnh.
Về chính trị trong nước, sự biến động là chủ đề xuyên suốt tại nhiều quốc gia. Chính phủ đã sụp đổ tại cả Pháp và Đức – hai nền kinh tế lớn nhất châu Âu – khiến Liên minh châu Âu rơi vào tình trạng thiếu vắng lãnh đạo chính trị. Trong khi đó, sau chiến thắng của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống tháng trước, Hoa Kỳ đang chuẩn bị cho một cuộc chuyển giao quyền lực, dự kiến sẽ gia tăng đáng kể tầm ảnh hưởng chính trị của một tầng lớp “phản tinh hoa” mới.
Trong khi đó, “trục lợi ích” bao gồm Trung Quốc, Iran, Triều Tiên và Nga đang nỗ lực thách thức trật tự quốc tế do phương Tây thống trị. Các diễn biến gần đây – từ việc tổng thống Hàn Quốc bị luận tội tuyên bố thiết quân luật đột ngột (sau đó nhanh chóng rút lại) đến sự sụp đổ của chế độ Bashar al-Assad ở Syria – càng củng cố nhận định rằng chúng ta đang sống trong thời kỳ bất ổn địa chính trị và chính trị chưa từng có.
Về kinh tế vĩ mô, năm qua cũng mang lại những dấu hiệu đáng lo ngại. Tình trạng trì trệ ở châu Âu ngày càng nghiêm trọng khi các quốc gia phải đối mặt với tăng trưởng chậm và thâm hụt ngân sách lớn. Trong khi đó, Trung Quốc không thể đưa ra phản ứng đáng tin cậy đối với nguy cơ “Nhật Bản hóa” rõ ràng, với những yếu tố như nhân khẩu học không thuận lợi, gánh nặng nợ và sự suy thoái kéo dài của thị trường bất động sản làm suy yếu tăng trưởng, hiệu quả kinh tế và niềm tin của người tiêu dùng.
Tuy nhiên, thị trường chứng khoán vẫn duy trì sự ổn định tương đối và mang lại lợi nhuận cao, bao gồm gần 60 lần đạt mức đóng cửa kỷ lục của chỉ số S&P. Thành tích vượt trội của nền kinh tế Mỹ là một lý do chính. Trái với kỳ vọng của hầu hết các nhà kinh tế, Mỹ không những không suy yếu mà còn tiến xa hơn. Với lượng vốn nước ngoài đổ vào lớn và quy mô đầu tư vào các động lực tương lai của năng suất, khả năng cạnh tranh và tăng trưởng, Mỹ có khả năng tiếp tục vượt trội so với các nền kinh tế lớn khác trong năm 2025.
Một hệ quả của thành công này là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) không thực hiện các đợt cắt giảm lãi suất từ 1,75-2 điểm phần trăm như thị trường dự đoán cách đây một năm. Xu hướng này cũng được dự báo sẽ tiếp tục: tại cuộc họp chính sách tháng 12, Fed đã báo hiệu số lần cắt giảm lãi suất trong năm 2025 sẽ ít hơn và mức lãi suất cuối cùng (dài hạn) sẽ cao hơn.
Tuy nhiên, bất ổn chính trị và địa chính trị – cùng với triển vọng cải thiện hạn chế – đang tạo ra rủi ro cho sự bền vững của thành tích kinh tế vượt trội của Mỹ. Ngay cả khi Mỹ tiếp tục dẫn đầu như kỳ vọng, phạm vi các kịch bản có thể xảy ra về tăng trưởng và lạm phát cũng đã mở rộng. Thực tế, các kết quả kinh tế và chính sách toàn cầu hiện nay chịu ảnh hưởng của một tập hợp khả năng lớn hơn, không chỉ vì các rủi ro tiêu cực gia tăng mà còn nhờ các đột phá tích cực – chẳng hạn trong trí tuệ nhân tạo, khoa học đời sống, an ninh lương thực, y tế và quốc phòng – có thể thay đổi cục diện các ngành và đẩy nhanh năng suất.
Nếu không có một sự điều chỉnh chính sách lớn, kịch bản cơ bản của tôi đối với Mỹ bao gồm tốc độ tăng trưởng giảm nhẹ trong ngắn hạn, dù nền kinh tế vẫn vượt trội so với các đối thủ, và lạm phát vẫn dai dẳng. Điều này sẽ đặt Cục Dự trữ Liên bang (Fed) trước hai lựa chọn: chấp nhận mức lạm phát cao hơn mục tiêu hoặc cố gắng hạ lạm phát xuống, nhưng điều đó có nguy cơ đẩy nền kinh tế vào suy thoái.
Trên quy mô toàn cầu, sự phân mảnh kinh tế sẽ tiếp tục diễn ra, thúc đẩy một số quốc gia đa dạng hóa dự trữ của họ ra xa khỏi đồng đô la Mỹ và tìm kiếm các giải pháp thay thế cho hệ thống thanh toán phương Tây. Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm – một chuẩn mực toàn cầu – sẽ tăng nhẹ, dao động chủ yếu trong khoảng 4,75-5%. Đối với thị trường tài chính, việc duy trì vị thế như “ngôi nhà ổn định” trong một bối cảnh địa kinh tế đầy thách thức có thể trở nên khó khăn hơn.
Đây là cách mọi thứ đang hiện rõ vào lúc này. Tuy nhiên, ngoài việc nhận ra sự mở rộng của các kịch bản kinh tế khả dĩ trong năm 2025, điều quan trọng là phải thường xuyên kiểm nghiệm những giả định cơ bản mà chúng ta tin tưởng dựa trên các diễn biến thực tế.
Nguồn: Mohamed A. El-Erian, Project Syndicate; Happy Live dịch
“Cuốn sách giúp thay đổi rất nhiều luận điểm còn đang mơ hồ và những lầm tưởng khi nghĩ về kinh tế học”.
