Việc Amazon công bố thỏa thuận thâu tóm chuỗi siêu thị Whole Foods vào hôm thứ Sáu vừa qua đã khiến cho cả ngành siêu thị và tạp hóa Mỹ “rúng động”, với giá thâu tóm là 13,7 tỷ USD, tương đương 42USD/cổ phiếu, cao hơn 27% so với giá chốt phiên gần đây nhất của Whole Foods – và điều này có lý do chính đáng.

Amazon đã có một lịch sử phá bĩnh (disrupt) đủ các loại thị trường bán lẻ, từ hiệu sách, cửa hàng điện tử cho đến các cửa hàng bách hóa. Phản ứng của thị trường hiện cho thấy nhà đầu tư sợ rằng ngành tạp hóa (grocery) có thể là “nạn nhân” tiếp theo.

1. Nạn nhân đầu tiên: Các hiệu sách

Amazon khởi đầu là một hiệu sách trực tuyến trước khi trở thành nền tảng thương mại “vươn vòi khắp mọi nơi” như ngày nay. Khi Amazon được Jeff Bezos thành lập vào năm 1997, các chuỗi hiệu sách Barnes & Nobles và Borders vẫn còn đang thống trị ngành này.

Amazon đã lấn sân doanh số của hai công ty này, vì khách hàng tỏ ra thích thú với ý tưởng mua sách ngay từ nhà mình. Sau đó vào năm 2007, Amazon lần đầu tiên phát hành sản phẩm sách điện tử Kindle. Việc tung ra sản phẩm này đã đẩy giá cổ phiếu của Amazon lên chút đỉnh, nhưng mãi tới năm 2009 khi doanh số Kindle “cất cánh” thì cổ phiếu của công ty này mới tăng vọt.

Borders đã không thể theo kịp. Vào năm 2011, công ty này thông báo đệ đơn phá sản và đóng cửa các cửa hiệu của mình. Còn Barnes & Noble (B&N), doanh số của họ bắt đầu tụt dốc từ năm 2013.

Trong khi đó, Amazon tiếp tục trở nên phổ biến. Tháng trước, công ty này đã mở hiệu sách đầu tiên của mình ở thành phố New York, với mong muốn mang trải nghiệm mua sắm trực tuyến của mình đến với thế giới thực. Người mua có thể chọn tính tiền tại một quầy thu ngân thông thường hoặc dùng một camera để quét các quyển sách của họ bằng ứng dụng Amazon, rồi yêu cầu giao hàng.

2. Tiếp theo: Các cửa hàng điện tử

Việc Amazon lấn sân sang thị trường bán lẻ đồ điện tử đã gây thiệt hại cho những tên tuổi lâu năm như RadioShack và Circuit City. Các chuỗi cửa hàng này đều phải vất vả chống chọi để tồn tại, với những kết quả khác nhau.

Hồi tháng 2/2015, RadioShack thông báo họ sẽ đệ đơn phá sản. Công ty này hiện vẫn hoạt động, nhưng trong tháng này họ cho biết sẽ đóng cửa hơn 1.000 cửa hiệu, chỉ để lại 72 cửa hiệu do chính họ sở hữu.

Còn Circuit City, vốn từng đứng thứ 2 trong ngành bán lẻ đồ điện tử của Mỹ, đã đệ đơn phá sản hồi tháng 11/2008. Thương hiệu này đã được bán cho một công ty khác, rồi được vực dậy trở lại theo mô hình bán hàng trực tuyến trước khi đóng cửa lần nữa vào năm 2012. Đã có những cuộc đàm phán để hồi sinh thương hiệu Circuit City, nhưng các kế hoạch đó dường như đều bị bế tắc.

Best Buy có lẽ là chuỗi cửa hiệu đồ điện tử duy nhất đã sống sót được trong cơn bão Amazon. Tháng 5 vừa qua, cổ phiếu của công ty này đã chạm mức cao nhất mọi thời đại khi họ tập trung vào mảng bán hàng trực tuyến của mình và cung cấp một trải nghiệm tiêu dùng ngay tại cửa hiệu khá tốt.

3. Đến lượt các cửa hàng bách hóa

Việc Amazon ngày càng trở nên phổ biến đã làm thay đổi bộ mặt ngành bán lẻ, và chưa có dấu hiệu kết thúc.

Sự thay đổi này có thể nhận thấy rõ nét nhất tại các trung tâm mua sắm (shopping mall) tại Mỹ, khi lưu lượng khách hàng đã giảm xuống. Ít người mua sắm hơn nghĩa là doanh số ít hơn, và điều này là rất rõ ràng trong các báo cáo lợi nhuận mới nhất của các cửa hàng bách hóa (department store).

Sears đã đóng cửa nhiều cửa hàng và cắt giảm việc làm, trong khi Amazon tiếp tục tăng trưởng nhanh hơn. Mới thứ Ba vừa qua, Sears đã thông báo sẽ cắt giảm thêm 400 việc làm vì họ đang cố gắng giảm chi phí và tránh bị phá sản.

Macy’s, chuỗi cửa hiệu quần áo lớn nhất ở Mỹ, sẽ đóng cửa nhiều địa điểm và sa thải bớt nhân viên sau một mùa mua sắm đáng thất vọng, với doanh số giảm 2,1% so với cùng kỳ năm trước.

Tuần này, Gymboree đã đệ đơn xin phá sản, và giới phân tích cho rằng sẽ có thêm nhiều công ty nữa đối mặt với số phận tương tự.

Trong khi đó, dường như Amazon vẫn chưa lúc nào cho thấy dấu hiệu tăng trưởng chậm lại.

4. Vì sao Amazon lại làm như vậy?

#1 Hỗ trợ mạng lưới giao hàng cho Amazon Fresh

Đầu tiên, việc mua 440 cửa hàng của Whole Foods tại Mỹ – khá nhiều trong số đó ở các vị trí đắc địa – có thể hỗ trợ mạng lưới dịch vụ giao hàng tạp hóa Amazon Fresh.

Các nhà phân tích của hãng Bernstein đã viết trong một bài nghiên cứu rằng: “Để vận chuyển hàng tạp hoá đến tay người tiêu dùng một cách hiệu quả, bạn cần phải có hoạt động phân phối (chọn mặt hàng, đóng hàng, và phân phối) ở gần với người tiêu dùng. Các cửa hàng có vị trí lý tưởng để làm điều đó.”

Việc thâu tóm Whole Foods có ý nghĩa rất quan trọng, nhất là với “vũ khí” mà Amazon đã công bố hồi tháng 3: AmazonFresh Pickup. Dịch vụ này cho phép khách hàng đặt hàng trực tuyến, sau đó có thể nhận hàng chỉ trong vòng 15 phút sau đó. Cho đến nay, chỉ có hai địa điểm ở Seattle cho phép thực hiện điều này nhưng AmazonFresh Pickup có thể triển khai đại trà hơn sau vụ thâu tóm Whole Foods.

#2 Phát triển nhãn hàng riêng (private label)

Việc mua lại Whole Foods cũng có thể thúc đẩy các nhãn hàng riêng của Amazon (chỉ các thương hiệu do chính Amazon sở hữu), vốn là một ngành đang phát triển đều đặn ở Mỹ và các thị trường phát triển khác, theo Bernstein cho biết. Thương hiệu 365 Everyday Value của Whole Foods đã trở nên phổ biến, và Amazon sẽ có thể mở rộng dấu ấn của mình.

Bernstein cho biết trong báo cáo nghiên cứu rằng việc phát triển kinh doanh nhãn hiệu riêng là “tốn nhiều thời gian”. Công ty này cho biết thêm: “Thương vụ này có thể giúp Amazon rút ngắn khoảng thời gian đó thông qua một dòng sản phẩm có một mức độ tin cậy cao, dù không rẻ”.

#3 Mở rộng để  tăng trưởng

Cooper Smith, giám đốc nghiên cứu về Amazon tại L2 Inc, một công ty về thông tin kinh doanh, nói: “Trong 5 năm tới, Amazon sẽ trở thành một trong 5 nhà bán hàng hàng tạp hóa hàng đầu ở Mỹ. Để duy trì sự tăng trưởng của mình, Amazon phải nhập vào thị trường này.”

Ngành siêu thị và cửa hàng tạp hoá tại Mỹ có trị giá 611,9 tỷ USD, theo số liệu mới nhất của IBISWorld.

Chuyên gia Nigam Arora cho rằng có sự tương đồng giữa Amazon và Đế quốc La Mã: Người La Mã không ngừng giành lãnh thổ mới, và Amazon cũng vậy. Quân đội La Mã hầu như không có đối thủ, và Amazon cũng vậy. Nhưng liệu Amazon có đi vào vết xe đổ của Đế quốc La Mã là mở rộng quá nhanh mà không kiểm soát nổi hay không?

Nguồn: Tổng hợp từ Nhịp cầu đầu tư