Cái tôi sợ hãi nghệ thuật là gì – đó không chỉ là một khái niệm trừu tượng, mà là lý do thực sự khiến bạn mãi không thể bắt đầu sáng tạo. Bạn đã bao giờ có một ý tưởng rất hay, rất “có vẻ nên làm”… nhưng rồi chỉ vài phút sau, bạn đã tìm ra 100 lý do để không làm? Có thể bạn tự nhủ: “Tôi chưa sẵn sàng”, “Mình không đủ giỏi”, “Chắc chẳng ai quan tâm đâu.” Và rồi, bạn lại tiếp tục cuộn Facebook hay dọn dẹp email như thể mình rất bận rộn. Nếu bạn từng như vậy, thì bạn không cô đơn. Trong cuốn sách Bắt đầu để chiến thắng, David Kadavy đã gọi tên hiện tượng này bằng một khái niệm đầy sức nặng: “cái tôi sợ hãi nghệ thuật.”

Cái tôi là gì và tại sao nó sợ nghệ thuật?

Vậy cái tôi sợ hãi nghệ thuật là gì? Theo Kadavy, cái tôi (ego) không chỉ là sự tự mãn như ta thường nghĩ. Trái lại, cái tôi là bộ phận trong tâm trí luôn muốn bạn được an toàn, không bị phán xét, không phải chịu tổn thương. Và bởi vì sáng tạo luôn đồng nghĩa với việc bộc lộ bản thân, nên cái tôi sẽ làm mọi cách để bạn không dấn thân vào đó.

Tác giả viết:

> “Nếu bạn bắt đầu sáng tạo nghệ thuật, con người thật của bạn sẽ cảm thấy khó chịu. Bạn sẽ phải khước từ những hoạt động giải trí thoải mái, bạn sẽ phải đối mặt với những lời chỉ trích nếu muốn cải thiện sản phẩm mình tạo ra.”

Cái tôi không thích điều này. Nó sợ cảm giác tổn thương đó. Và thế là nó bắt đầu nói nhỏ vào tai bạn những câu quen thuộc: “Bạn không đủ giỏi”, “Lỡ người ta cười thì sao?”, “Thị trường bão hòa rồi…”. Bạn không thấy nó nói “Tôi sợ”, mà chỉ thấy vô số lý do hợp lý để trì hoãn.

Kadavy gọi đây là sự phản kháng, một lực vô hình ngăn cản bạn bắt đầu bất kỳ nỗ lực nghệ thuật nào. Nhưng điều đáng nói là: cái tôi rất giỏi ngụy trang. Nó không nói rằng bạn đang sợ. Nó khiến bạn tin rằng bạn thực sự chưa sẵn sàng, thực sự quá bận, hoặc là ý tưởng này chưa đủ hay.

Tại sao cái tôi lại mạnh đến vậy?

Từ khi còn nhỏ, chúng ta đã được dạy phải hòa nhập, phải làm đúng, phải ngoan. Kadavy kể lại thời học lớp 4, anh được bình chọn là “người ngoan nhất lớp” vì luôn làm theo những gì được yêu cầu, ngay cả khi điều đó đi ngược lại trực giác.

> “Tôi chưa bao giờ muốn làm khác đi với những gì được bảo.”

Và chính kiểu lập trình đó khiến cái tôi càng lớn lên theo năm tháng, tạo nên lớp vỏ dày bao quanh con người thật. Đến mức khi nhìn vào gương, bạn có thể không còn nhận ra mình nữa, như tác giả từng trải qua trong những năm tháng sống một cuộc đời màu be, nhạt nhòa, không sáng tạo, không hiện thực hóa chính mình.

Làm sao để vượt qua cái tôi?

Điều đầu tiên là nhận ra sự tồn tại của nó. Khi bạn trì hoãn việc viết một bài blog, vẽ một bức tranh hay chia sẻ một ý tưởng, hãy hỏi: “Liệu đây có phải là cái tôi đang thì thầm vào tai mình?”

Kadavy không cổ vũ hành động bốc đồng. Thay vào đó, anh nhấn mạnh việc hành động dù sợ hãi vẫn còn đó, và dần dần “thu hẹp khoảng cách giữa cái tôi và con người thật.”

> “Cái tôi của bạn sợ khía cạnh nghệ thuật ẩn chứa bên trong bạn, bởi vì nếu bạn theo đuổi khía cạnh nghệ thuật đó, bạn sẽ trở thành con người thật của mình. Nhưng để làm được điều đó, bạn sẽ phải trải qua thất bại, bị từ chối và cảm thấy sợ hãi.”

Và tác giả thừa nhận một điều quan trọng: vượt qua cái tôi không dễ. Nhưng anh chọn sống với sự khó chịu đó còn hơn là sống mãi trong vùng an toàn giả tạo – nơi chẳng có điều gì thật sự được bắt đầu.

—

Cái tôi sợ hãi nghệ thuật là gì? Đó là lớp phòng thủ vô hình đang ngăn bạn thể hiện con người thật, thông qua viết lách, kinh doanh, vẽ, ca hát, hay bất kỳ hành động sáng tạo nào. Và cũng chính nó là thứ khiến bạn mãi trì hoãn những điều mình khao khát thực hiện nhất.

Biên tập theo nội dung cuốn sách Bắt Đầu Để Chiến Thắng

Có thể bạn quan tâm

ĐẶT SÁCH NGAY