COVID-19: Thay đổi trong hành vi mua sắm và chuyển động bán lẻ tại Việt Nam

Thứ Ba, 24-03-2020 | 09:00 GTM+7

Cho đến nay, COVID-19 đã lan rộng đến 144 quốc gia/ lãnh thổ/ khu vực với hơn 153,500 trường hợp bị nhiễm bao gồm hơn 5,700 trường hợp tử vong trên toàn cầu (số liệu được WHO cập nhật đến ngày 15 tháng 3, 10 giờ sáng CET), tình hình dịch bệnh sẽ gây ảnh hưởng sâu sắc đến nền kinh tế toàn cầu.

Tại Việt Nam, sau hơn một tháng kể từ khi Chính phủ thông báo chính thức về dịch bệnh, chúng ta đang bước vào giai đoạn 2 bùng phát dịch từ trường hợp bị nhiễm thứ 17 gần đây. Với hy vọng Việt Nam sẽ vẫn duy trì và tiếp tục đà tăng trưởng mạnh 7.02% của năm 2019 trong năm 2020, thì sự bùng phát của COVID-19 nhiều khả năng sẽ ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng kinh tế năm nay.

Trong hai tháng đầu năm 2020, chỉ số CPI tăng lên 5.91%, cao nhất trong vòng 7 năm qua! Dẫn đến nhu cầu tiêu dùng trong nước tăng trưởng chậm lại, chỉ đạt 9.8% so với 14.4% cùng kỳ năm ngoái, mức tăng thấp nhất từ năm 2014 đến nay, theo Tổng Cục Thống Kê Việt Nam.

Xét trong ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) nói riêng, sự bùng phát của dịch COVID-19 đã và đang gián đoạn hoạt động kinh doanh của các nhà sản xuất FMCG và các nhà bán lẻ, tuy nhiên không phải ngành hàng nào, nhà bán lẻ nào cũng đều chịu ảnh hưởng tiêu cực. Kantar vẫn liên tục theo dõi tác động của COVID-19 lên các ngành hàng FMCG tại các kênh mua sắm khác nhau để làm rõ những sự thay đổi trong hành vi mua hàng của người tiêu dùng, nhằm giúp các thương hiệu và nhà bán lẻ có thể phán ứng kịp thời trong mùa dịch.

1. Tăng cường trữ hàng và hạn chế các hoạt động giải trí

Theo số liệu từ Worldpanel, ngành hàng tiêu dùng nhanh Việt Nam tăng trưởng chậm lại trong hai tháng đầu năm 2020 dù cho bức tranh 2019 hết sức lạc quan. Ngành hàng sữa và các sản phẩm từ sữa, thực phẩm đóng gói và sản phẩm chăm sóc cá nhân duy trì tăng trưởng trong khi các ngành hàng đồ uống giảm sâu trong mùa được cho là cao điểm này (mùa Tết) do ảnh hưởng của dịch. Điều này có thể là do nhu cầu giải trí, tiệc tùng giảm bớt, đa phần người dân có xu hướng hạn chế tụ tập đông người nhằm giảm thiểu rủi ro nhiễm bệnh.

Để có thể nhìn thấy chính xác những tác động của COVID-19 lên hành vi mua sắm của người tiêu dùng, Kantar Worldpanel phân tích dữ liệu mua sắm trong 4 tuần sau Tết năm 2020 (thông tin về dịch bắt đầu lan truyền rộng rãi tại Việt Nam và bắt đầu có ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng ngay từ tuần đầu tiên sau Tết Nguyên Đán) so với 4 tuần sau Tết năm 2019.

Hệ thống phân phối đa dạng mô hình bán lẻ - Hànộimới

Người tiêu dùng Việt Nam tại khu vực Thành thị 4 Thành phố chính có xu hướng mua trữ ba nhóm hàng hóa. Bao gồm đầu tiên là nhóm các sản phẩm vệ sinh cá nhân và gia đình nhằm giữ gìn vệ sinh và diệt khuẩn. Nước rửa tay, xà phòng và các sản phẩm lau chùi nhà cửa đều tăng trưởng 2 chữ số thậm chí 3 chữ số. Thứ hai là nhóm ngành hàng thực phẩm tiện lợi và gia vị nấu ăn. Điều này có thể lí giải do tâm lý lo lắng hoang mang của người dân trong bối cảnh số ca lây nhiễm ngày càng tăng cũng như việc học sinh được nghỉ ở nhà kéo dài thêm, đòi hỏi nhu cầu tích trữ lương thực. Đồ đông lạnh, đồ hộp, mì gói các loại và dầu ăn là một vài ngành hàng tiêu biểu đạt mức tăng trưởng ấn tượng trong mùa dịch. Nhóm hàng còn lại mà người tiêu dùng cũng đang hướng đến đó là các sản phẩm bổ sung dưỡng chất và giúp nâng cao hệ miễn dịch, đặc biệt dành cho nhóm người già và trẻ em với tỷ lệ rủi ro cao hơn. Do đó, sữa bột và sữa chua uống là những mặt hàng được người tiêu dùng ưu tiên lúc này nhằm tăng cường sức khỏe.

Mặt khác, họ cũng đang cắt giảm bớt chi tiêu ở các mặt hàng mang tính giải trí. Trong đó, các loại đồ uống không cồn và có cồn đều bị ảnh hưởng nhiều nhất trong mùa dịch. Cụ thể như bia và các loại thức uống giải khát ghi nhận các mức giảm sâu.

2. Những chuyển động trong kênh mua sắm

Sự thay đổi không chỉ diễn ra ở giỏ hàng của người tiêu dùng mà còn ở việc lựa chọn các kênh mua sắm trong thời kỳ dịch bệnh bùng phát. Mua sắm trực tuyến chiếm ưu thế và bùng nổ ấn tượng đúng như các dự báo trước đây của Kantar. Nhiều người mua sắm trực tuyến hơn so với bình thường, đóng góp vào mức tăng trưởng 3 chữ số chỉ trong một tháng kể từ khi có thông báo chính thức về dịch bệnh ở Việt Nam. Xu hướng này dự kiến còn kéo dài, đặc biệt là sau khi chính quyền địa phương đã vận động nên tránh tiếp xúc đám đông, thay vào đó là mua sắm hàng trực tuyến (online) để hạn chế tối đa sự lây lan của dịch bệnh.

Ngoài ra, với sự gia tăng nhu cầu về khẩu trang và nước rửa tay khô của người Việt trong những ngày cao điểm gần đây, không quá ngạc nhiên khi các cửa hiệu drugstore (mô hình chuyên kinh doanh các mặt hàng sức khỏe và sắc đẹp như Medicare, Guardian) và nhà thuốc cũng ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ. Có thể hiểu việc chi tiêu nhiều cho các sản phẩm vệ sinh tại các kênh này cũng là do nhu cầu an toàn, bảo vệ sức khỏe là trên hết.

Thêm vào đó, khi số ca nhiễm bệnh tăng lên, tình trạng mua sắm hoảng loạn xảy ra ở nhiều nơi, đặc biệt là các khu vực ghi nhận các ca dương tính. Điều này dẫn đến nhu cầu trữ hàng, thúc đẩy sự tăng trưởng đáng chú ý ở các kênh bán lẻ hiện đại như siêu thị, đại siêu thị, siêu thị mini – nơi cung cấp sản phẩm vệ sinh, cũng như đa dạng về chủng loại, cập nhật nhanh các chương trình hỗ trợ người tiêu dùng trong thời kỳ dịch bệnh như giao hàng tận nhà, bình ổn giá, “giải cứu” nông sản… Nổi bật có thể kể đến là BigC – một trong các nhà bán lẻ lớn đã ghi nhận mức tăng trưởng cao nhất trong mùa dịch, tăng cả về lượng người mua sắm cũng như mức chi tiêu trong mỗi lần mua. Mô hình cash & carry (MM Mega market) – mô hình kinh doanh bán sỉ cũng đạt mức tăng trưởng bứt phá dù tình hình kinh doanh trong những năm gần đây không mấy sáng sủa.

Trong khi đó, người tiêu dùng đang giảm tần suất mua sắm tại những kênh chủ yếu hay mua cho nhu cầu hàng ngày để hạn chế tiếp xúc và chỉ đi mua sắm tại các kênh có thể mua được số lượng lớn để trữ hàng. Theo đó, kênh tạp hóa – kênh mua sắm chính của phần đông người Việt và cửa hàng tiện lợi là những kênh đang chịu ảnh hưởng ngắn hạn bởi dịch COVID-19.

Khuyến nghị cho doanh nghiệp

Sự bùng phát dịch vẫn đang diễn ra với nhiều người bị nhiễm bệnh hơn. Các hoạt động kinh tế và kinh doanh vẫn tiếp tục bị gián đoạn. Dưới đây là những khuyến nghị giúp cho các doanh nghiệp vượt qua thời gian khó khăn và chuẩn bị cho sự phục hồi trong giai đoạn tiếp theo sau khi dịch đã đi qua.

Trong bối cảnh VUCA (biến động, không chắc chắn, phức tạp, mơ hồ) ngày càng leo thang trong hai tháng vừa qua, cùng với những thách thức chưa hoàn toàn thấy rõ. Để hiểu được tình trạng này tác động thế nào đến hành vi tiêu dùng cũng như làm cách nào để giúp các thương hiệu giảm thiểu rủi ro, Kanta Worldpanel sẽ tiếp tục theo dõi và cập nhật tác động của COVID-19 lên các ngành hàng FMCG và các kênh bán lẻ mỗi tháng.

David Anjoubault – General Manager, Worldpanel Division Vietnam

Có thể bạn quan tâm

HỆ THỐNG BÁN HÀNG ĐỈNH CAO – Mo Bunnell