Khi chi phí thuê nhà ngày càng đè nặng lên túi tiền, “kiểm soát giá thuê” thường được quảng bá như chiếc phao cứu sinh cho người nghèo. Nghe hợp lý, phải không? Giá thấp hơn, người thuê nhà được lợi. Nhưng đó chính là ngụy biện tổng-bằng-0: giả định rằng nếu một bên được lợi thì bên kia tất yếu phải mất, trong khi quên rằng giao dịch tự nguyện chỉ diễn ra khi cả hai bên đều thấy mình có lợi.

Khái niệm này được Thomas Sowell – một trong những nhà kinh tế phản biện nổi tiếng nhất thế kỷ 20 – phân tích rõ trong cuốn Những sự thật và ngụy biện trong kinh tế học. Ông chỉ ra rằng, khi chính phủ xen vào các giao dịch, họ thực chất không “giúp” ai cả, mà chỉ loại bỏ những điều khoản có thể đôi bên chấp nhận. Kết quả? Ít giao dịch hơn, ít căn hộ hơn, và cuối cùng cả người thuê lẫn chủ nhà đều bất lợi.

Bài học từ Cairo đến New York

Tại Ai Cập, luật kiểm soát giá thuê được áp đặt từ thập niên 1960. Hậu quả là hàng loạt chủ đầu tư ngừng xây dựng chung cư. Đến 2006, nhiều gia đình vẫn phải chen chúc trong những căn hộ ọp ẹp, và di chứng chính sách đó kéo dài đến tận hôm nay.

New York, Stockholm, Melbourne cũng chẳng khá hơn. Ngay sau khi giá thuê bị ấn định thấp hơn thị trường, nhu cầu tăng vọt – ai mà không muốn căn hộ rẻ? Nhưng vì lợi nhuận giảm, số lượng nhà mới xây dựng sụt mạnh. Kết quả: nhiều người xếp hàng tìm nhà, nhưng lại ít căn hộ trống hơn bao giờ hết.

Ở Massachusetts, có nơi 25 năm không có dự án nhà cho thuê nào được khởi công – cho đến khi luật kiểm soát giá thuê bị bãi bỏ. Melbourne, sau Thế chiến II, gần như không có chung cư mới trong nhiều năm vì chính sách này.

“Căn hộ rẻ” nhưng… tường nứt, nước lạnh

Một hệ quả khác: khi chủ nhà không còn cạnh tranh để hút khách, họ cũng chẳng cần giữ căn hộ trong tình trạng tốt. Bảo trì bị bỏ bê, thang máy kẹt, hệ thống sưởi hỏng, nước nóng chập chờn. Người thuê nhà có thể trả ít tiền hơn, nhưng đổi lại là chất lượng sống giảm sút thê thảm.

Trong thực tế, chỉ một nhóm nhỏ may mắn – những người đã thuê được nhà từ trước – được lợi ngắn hạn. Còn số đông, đặc biệt là người nghèo đi tìm chỗ ở mới, phải gánh hậu quả: khan hiếm, xuống cấp, chen chúc. Chính sách được thiết kế để “cứu họ” lại chính là nguyên nhân khiến họ khổ sở hơn.

Kết luận: Khi thuốc đắng biến thành thuốc độc

Kiểm soát giá thuê nhà là ví dụ điển hình của “ý tưởng nghe hay trên giấy, nhưng thành thảm họa ngoài đời”. Nó minh họa sống động cho ngụy biện tổng-bằng-0: tưởng rằng ép chủ nhà chịu thiệt để người thuê được lợi, nhưng thực tế là cả hai cùng thua – và hậu quả kéo dài qua nhiều thế hệ.

Thomas Sowell từng cảnh báo: “Ngụy biện có thể gây ra những hậu quả khôn lường.” Và chính sách kiểm soát giá thuê nhà là minh chứng hoàn hảo cho câu nói đó. Khi nhà ở trở nên khan hiếm và xuống cấp, ai là người chịu thiệt nhiều nhất? Người nghèo.

Happy Live Team

Có thể bạn quan tâm

Những sự thật và ngụy biện trong kinh tế học

MUA NGAY