Ngày 1/12/2016, Tổng thống đắc cử Donald Trump tuyên bố: “Chúng tôi chuẩn bị đề cử “Chó điên” Mattis làm bộ trưởng quốc phòng”. “Chó điên” (Mad Dog) không phải là cách gọi miệt thị, mà trái lại là biệt danh thể hiện sự nể trọng trong giới quân nhân dưới quyền James Mattis.

Ngay trước khi James Mattis chuẩn bị triển khai lực lượng thủy quân lục chiến số 1 đến Iraq đầu năm 2004, một trong những đồng nghiệp hỏi ông về tầm quan trọng của việc đọc sách đối với các sĩ quan quân đội, những người đôi khi thấy mình “quá bận rộn không thể đọc sách”.

Là một người thường mang theo mình thư viện cá nhân khoảng 6.000 đầu sách đi khắp nơi, vị tướng huyền thoại đôi khi được gọi là “tu sĩ chiến binh” này có rất nhiều chuyện để nói về chủ đề này. Bức thư trả lời của ông đã được lan truyền rộng rãi qua email vào thời kỳ mà Facebook và Twitter chưa xuất hiện.

Nhà nghiên cứu sử học quân sự Mỹ Jill R. Russell đã tìm lại được email đó và gửi nó đến blog “Strife” của Đại học King, London vào năm 2013. Khi Mattis vừa mới được Tổng thống đắc cử Donald Trump chọn làm Bộ trưởng Bộ quốc phòng Mỹ, có lẽ việc đọc lại bức thư này cũng là điều thú vị, nó sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn tư duy của vị tướng này.

Dưới đây là những gì ông đã viết, vào ngày 20/11/2003:

… Quá bận rộn để đọc sách có nghĩa là bạn đang học bằng kinh nghiệm (hoặc bằng kinh nghiệm của những quân nhân cấp dưới của mình), đây là cách học khó khăn. Nhờ đọc sách, bạn sẽ học thông qua kinh nghiệm của người khác, nói chung là cách tốt hơn để xử lý sự vụ, đặc biệt là đối với công việc của chúng ta nơi hậu quả của sự kém cỏi sẽ là tính mạng của các thanh niên trẻ tuổi.

Nhờ việc đọc sách, tôi đã không bao giờ bị lúng túng bất ngờ trong bất kỳ tình huống nào, cũng không bao giờ thiếu hiểu biết về lịch sử các cách giải quyết trước đó (dù là thành công hay thất bại). Đọc sách không mang đến cho tôi mọi câu trả lời, nhưng nó chiếu sáng trên con đường tối tăm phía trước.

Khi làm việc với lực lượng đặc nhiệm 58 (Task Force TF-58), tôi mang theo mình cuốn sách của Slim, các cuốn sách kể về kinh nghiệm của Nga và Anh trong chiến tranh Afghanistan và một số cuốn sách khác.

Đến Iraq, tôi đã đọc cuốn “The Siege” (kể về thất bại của người Anh tại thị trấn Al Ku Amara [Ấn Độ] thời thế chiến thứ I) cho các sĩ quan cấp tá. Tôi cũng có cuốn sách của Slim đánh giá về cuốn Bảy chiếc cột của nhà thông thái (Seven Pillars of Wisdom) của T.E. Lawrence; một cuốn sách hay về cuộc đời của Gertrude Bell (nhà khảo cổ học người Anh, người có thể xem là đã thành lập lên nhà nước Iraq hiện đại sau hậu quả của thế chiến I và sự sụp đổ của đế chế Ottoman); và cuốn “Từ Beirut đến Jerusalem”. Tôi cũng đọc rất kỹ cuốn “Sherman” (một tướng của quân đội Liên bang miền Bắc thời Nội chiến Hoa Kỳ) của Liddell Hart, và cuốn Alexander Đại đế của Fuller đã rất thu hút tôi (mặc dù tôi chưa bao giờ tưởng tượng rằng đại bản doanh của tôi chỉ cách chỗ ông nằm xuống có 500m ở Babylon).

Xét cho cùng, hiểu biết sâu về lịch sử cho thấy ngày nay chúng ta CHẲNG ĐỐI MẶT với việc gì mới lạ dưới ánh Mặt Trời. Các nhà trí thức hô hào “chiến tranh thế hệ thứ 4″ ngày nay đang chạy quanh và nói rằng bản chất của chiến tranh đã thay đổi, chiến thuật là hoàn toàn mới… Tôi phải trân trọng nói rằng … “Không thực sự là như thế”: Alexander Đại đế sẽ chẳng hề lúng túng chút nào trước những kẻ thù mà chúng ta đang đối mặt hiện nay ở Iraq, và các nhà lãnh đạo của chúng ta đang lún sâu vào cuộc chiến này mà không học hỏi (nghiên cứu, chứ không chỉ đọc sách) từ những người đi trước, khiến cho những người lính gặp khó khăn.

Chúng ta đã chiến đấu trên hành tinh này 5.000 năm qua và chúng ta nên tận dụng kinh nghiệm của họ. Nếu làm kiểu “tùy cơ ứng biến” thì những túi đựng thi thể sẽ nhắc nhở chúng ta về đạo đức và cái giá phải trả cho sự kém cỏi trong nghề nghiệp này.

Là chỉ huy và sĩ quan tham mưu, chúng ta là huấn luyện viên và người đảm bảo an toàn cho đơn vị của mình: liệu chúng ta có thể huấn luyện điều gì nếu chúng ta không biết thứ quái nào ngoài mấy khái niệm cơ bản TTP? (LTS: Tactics, Techniques and Procedures – chiến thuật, kỹ thuật và các quy trình)

Khi bạn đang ở trên một chiến trường đầy biến động và tình hình thay đổi còn nhanh hơn cả khả năng nắm bắt của đại bản doanh, điều gì sẽ xảy ra? Bạn không thể thích nghi bởi vì bạn không thể tư duy nhanh hơn sự thích nghi của đối phương? (có một lý thuyết khá hay về hậu quả cho những người không thể thích ứng với sự thay đổi hoàn cảnh – trong thời đại thông tin, mọi thứ có thể thay đổi khá đột ngột và với vận tốc ánh sáng, đặc biệt là khi các nhà tư tưởng đức cao vọng trọng của chúng ta đã nhường lại chiến trường quá nhanh chóng trong các cuộc chiến gần đây).

Và làm sao bạn có thể là người canh gác và giúp cho đơn vị mình tránh gặp nguy hiểm, nếu như bạn không biết gì về các dấu hiệu nguy hiểm, khi mà đơn vị bạn chưa chuẩn bị đầy đủ các cho tình huống không biết trước.

Có lẽ nếu bạn đang ở trong các bộ phận hỗ trợ chức năng, chờ đợi trên chiến xa để đánh vần những gì đang làm, bạn có thể tránh được những hậu quả của việc không đọc sách. Nhưng những người phải thích ứng để chiến thắng kẻ thù khôn ngoan sẽ không có được sự xa xỉ đó.

Đây không phải là cách mới mà thủy quân lục chiến Mỹ tiếp cận cuộc chiến. Khi đến Kuwait cách đây 12 năm, tôi đọc (và đọc lại) cuốn nhật ký chiến tranh của Rommel (các bạn có nhớ quyển “Kampstaffel”?) (LTS: Kampstaffel – một cách tổ chức đại bản doanh tiền phương của vị thống chế Đức quốc xã Rommel), sách của Montgomery (“Eyes Office”- tạm dịch: Cặp mắt sĩ quan), “Grant Takes Command” (các chỉ huy cũng nên đọc nó, mối quan hệ giữa các chỉ huy quan trọng hơn các mối quan hệ mệnh lệnh) và một số cuốn khác.

Kết quả là, kẻ thù đã phải trả giá khi tôi có cơ hội chiến đấu với họ, và tôi tin rằng rất nhiều quân nhân trẻ của chúng ta đã sống sót vì tôi đã không lãng phí sinh mạng của họ, bởi vì tôi đã không suy nghĩ làm thế nào để tiêu diệt kẻ thù bằng cách hi sinh mạng sống của quân nhân chúng ta và những người vô tội trên chiến trường.

Hy vọng lá thư này trả lời được câu hỏi của ông… Tôi sẽ copy lá thư này cho ADC (LTS: Aide-de-camp, sĩ quan phụ tá) của tôi xem anh ta có thể bổ sung ý kiến nào không. Anh ta là sĩ quan duy nhất đọc nhiều hơn tôi mà tôi biết.

Semper Fi, Mattis.

Trí Thức VN