Nước Mỹ có ảnh hưởng lớn đến cả thế giới về kinh tế, chính trị, quân sự, khoa học, … nên bầu cử tổng thống là một sự kiện quan trọng của nước Mỹ cũng như của thế giới. Thế nhưng cuộc bầu cử tổng thống trong năm 2024 này còn được đánh giá là đặc biệt hơn những lần trước. Kết quả bầu cử sẽ sẽ tác động đến những vấn đề gì của thế giới?

Nước Mỹ bầu tổng thống, cả thế giới hồi hộp

Bối cảnh đặc biệt của bầu cử tổng thống Mỹ 2024   

Đại dịch Covid-19, chiến tranh Nga-Ukraine, biến đổi khí hậu, xung đột ở dải Gaza, các nền kinh tế lớn chống chọi với lạm phát, kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn, nhiều khả năng cuộc đua chung kết vào Nhà Trắng là trận tái đấu giữa Donald Trump và Joe Biden là những yếu tố khiến cho cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay trở nên rất đặc biệt.

Kinh tế Mỹ và thế giới đã trải qua một giai đoạn khó khăn do Covid-19, tốc độ tăng trưởng GDP âm trong năm 2020 khiến cho từ đó đến nay là quá trình hồi phục để lấy lại xu hướng tăng trưởng trước đại dịch. Không những vậy, chiến tranh Nga-Ukraine bùng nổ làm tình hình thế giới có nhiều biến động lớn. Không chỉ căng thẳng về địa chính trị mà khủng hoảng giá năng lượng cùng với hệ lụy của đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu đã khiến cho lạm phát bùng lên.

Và để khắc chế lạm phát, các ngân hàng trung ương trên thế giới đã liên tục tăng lãi suất, từ đó làm nguy cơ đình lạm thậm chí suy thoái kinh tế xuất hiện. Triển vọng kinh tế toàn cầu, và đặc biệt là Mỹ trong năm 2024 rất nhiều gam màu xám. Nếu như tăng trưởng của Mỹ trong năm 2023 ước tính vào khoảng 2,4% thì năm 2024 chỉ còn 0,9%, và cả thế giới thì từ 3,2% xuống còn 2,6% theo phân tích của the Conference Board.

Cũng về kinh tế là tình hình tăng trưởng chậm lại, có dấu hiệu hụt hơi của Trung Quốc. Mặc dù xu hướng de-risking ngày càng rõ giữa Mỹ và Trung Quốc thì mối quan hệ thương mại song phương này rất khó suy giảm nhanh trong một sớm một chiều. Thêm vào đó, đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc hay liên đới có rủi ro dù có giảm trong thời gian gần đây nhưng cũng còn rất lớn. Ngoài ra, mặc dù gọi là de-risking nhưng sự dịch chuyển của Mỹ vẫn nằm trong cái gọi là China+1, có nghĩa là nhiều đối tác của Mỹ lại có mối quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc. Việc các nhà đầu tư dịch chuyển khỏi Trung Quốc chủ yếu là dịch chuyển một phần hay mở thêm ở các nước khác.

Căng thẳng địa chính trị trước thời điểm bầu cử cũng sẽ có nhiều ảnh hưởng đến kết quả bầu cử. Chiến tranh Nga-Ukraine, xung đột ở dải Gaza, vấn đề Đài Loan tạo ra nhiều quan điểm trái chiều thậm chí chia rẽ trong lòng nước Mỹ. Có người ủng hộ và có người phản đối việc chính phủ hiện thời của Mỹ can thiệp quá nhiều vào các vấn đề quốc tế, sử dụng ngân sách của chính phủ mà cụ thể là tiền thuế của dân Mỹ một cách lãng phí.

Cuối cùng, kết quả hội nghị COP28 ở Các Tiểu Vương quốc Ả-rập Thống nhất về biến đổi khí hậu, trong đó có sự xuống nước đồng ý của các cartel dầu mỏ cũng là một tiền đề quan trọng cho cuộc tranh cử cũng như tình hình sau bầu cử. Bởi vì đảng Dân chủ và đại diện là Biden cổ xúy mạnh mẽ cho xu hướng kinh tế giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, trong khi Mỹ cũng là một cường quốc về dầu mỏ và nền kinh tế Mỹ cũng còn phụ thuộc khá nhiều vào ngành này.

Những vấn đề lớn của thế giới bị tác động bởi kết quả bầu cử

Đến thời điểm này, khả năng cao cuộc chạy đua vào Nhà trắng sẽ diễn ra giữa hai ứng viên là Joe Biden và Donald Trump. Khảo sát dư luận thì sự ủng hộ Donald Trump hiện nay là cao hơn Joe Biden nhưng chặng đường vẫn còn dài và điều gì cũng có thể xảy ra.

Dù đảng Dân chủ hay Cộng hòa lên cầm quyền trong nhiệm kỳ tới thì lợi ích quốc gia của Mỹ vẫn là điều quan trọng đối với mỗi đảng và người đại diện của mình. Có điều trong các quan điểm về chính sách, có sự khác biệt rất lớn giữa Joe Biden và Donald Trump.

Nếu như Joe Biden là một chính trị gia kiểu mẫu, đi theo các nguyên tắc và sự thỏa hiệp thì Donald Trump là một người rất ngẫu hứng, sẵn sàng phá vỡ các nguyên tắc, các giá trị cũ nếu như thấy nó không còn phù hợp với lợi ích mới, và lợi ích theo hướng không nhượng bộ “nước Mỹ là trước hết”. Đặc biệt ở Trump là sự pha lẫn giữa chính trị gia và doanh nhân tư bản.

Chính vì khác biệt quan điểm nên các vấn đề quốc tế đối với Mỹ sẽ rất khác khi ai lên làm tổng thống.

Đầu tiên và quan trọng nhất là trong mối quan hệ với Trung Quốc, với vấn đề Đài Loan. Nếu Trump thắng cử thì căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn sẽ phức tạp hơn, như Trump đã từng tạo ra cuộc chiến tranh thương mại trong nhiệm kỳ trước của mình. Hàng rào thuế quan, các rào cản kỹ thuật sẽ được triển khai tối đa và mạnh mẽ để hạn chế Trung Quốc. Trump có thể sẵn sàng cắt đứt (decoupling) với Trung Quốc trong khi Biden sẽ theo hướng vừa đối đầu vừa tìm những điểm chung để hợp tác. Mỹ cũng sẽ ủng hộ Đài Loan mạnh hơn nếu Trump đắc cử, và sự hiện diện của Mỹ ở Biển Đông cũng sẽ quyết liệt hơn, ủng hộ các nước có tranh chấp với Trung Quốc ở khu vực này.

Vấn đề tiếp theo là đường lối ứng xử của Mỹ đối với các đồng minh của mình, đặc biệt là các nước phương Tây và NATO. Nếu như Biden coi trọng và muốn duy trì phát triển các mối quan hệ này thì Trump lại muốn sòng phẳng hơn với các nước này, giảm sự phụ thuộc của các nước này vào Mỹ. Cách hành xử bộc trực, thẳng thắn của Trump rất dễ tạo ra những khủng hoảng ngoại giao bởi vì phương Tây vốn có truyền thống đề cao và tôn trọng các nguyên tắc (protocol).

Sau cùng, đối với vấn đề biến đổi khí hậu, các chương trình giảm khí thải, năng lượng tái tạo thì không là ưu tiên của Trump. Trong khi đó Biden và đảng Dân chủ đã bỏ ra rất nhiều nỗ lực để vận động và triển khai để có được những kết quả như hiện nay. Nếu Trump thắng cử thì có thể có những cú quay xe, và hệ lụy của nó thì không thể hình dung được. Ví dụ những chương trình hỗ trợ tài chính, những nghiên cứu tốn kém đã được thực hiện, nếu không được tiếp tục thì sẽ không biết ra sao.

Nghĩ về Việt Nam

Một điều, vừa là thách thức nhưng cũng xem là may mắn khi Việt Nam có được một vị thế trung gian trong mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc. Kể cả Trump hay Biden và rộng ra là cả 2 đảng Dân chủ và Cộng hòa đều có những quan hệ tốt đẹp nhất định với Việt nam. Đây cũng là điều tạo nên chính sách ngoại giao cây tre của Việt nam, được đánh giá là hiệu quả trong bối cảnh xu hướng de-risking hay thậm chí de-coupling.

Thách thức đối với Việt nam là làm sao khai thác được tối đa vị thế của mình, khi các bên có căng thẳng và cần có một cầu nối. Muốn vậy thì cần chuẩn bị sẵn các kịch bản trong cả hai tình huống, và chuẩn bị các điều kiện để nhận biết, thích ứng nhanh và linh hoạt. Cụ thể hơn là phải phối hợp được các nguồn lực cả trong và ngoài nước.

Từ đây đến tháng 11/2024 thời gian vẫn còn khá dài cho những bất ngờ có thể xảy ra, từ kinh tế đến địa chính trị, nhưng lại rất ngắn để chuẩn bị cho các kịch bản. Hơn lúc nào hết, tư tưởng “dĩ bất biến ứng vạn biến” cần được tập trung và phát huy trong một năm dự kiến có nhiều khó khăn thách thức này.

Như vậy, dù kết quả bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 có như thế nào, thì Việt nam vẫn là người bạn, đối tác tin cậy với các nền kinh tế lớn, vì sự thịnh vượng phát triển chung của mỗi quốc gia, của cả thế giới.

Happy Live Team

Nguồn: SGGP