Thực ra, sáng tạo không hẳn là khai phá ra điều gì mới mẻ 100%, mà là “tái chế” những gì sẵn có bằng phương pháp SCAMPER sau đây.

Bạn liên tục rơi vào tình trạng “bí” ý tưởng khi tìm chủ đề cho bài viết? Bạn loay hoay không biết làm thế nào để cải tiến sản phẩm hiện tại, hoặc tìm ra giải pháp tối ưu hơn cho chiến dịch quảng cáo? Bạn muốn start-up nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu, băn khoăn liệu sản phẩm của mình có đủ thu hút người dùng? Hãy cùng tham khảo phương pháp SCAMPER dưới đây nhé, bởi sẽ có ích cho tất cả mục tiêu trên của bạn.

SCAMPER LÀ GÌ?

SCAMPER là phương pháp tư duy sáng tạo được đề xuất bởi giám đốc sáng tạo người Mỹ Alex Faickney Osborn vào năm 1953 và được phát triển sâu rộng hơn bởi nhà quản lý giáo dục Bob Eberle trong đầu sách mang tên “SCAMPER: Games for Imagination Development” vào năm 1971.

SCAMPER là từ ghép từ chữ cái đầu của các từ sau: (S)ubstitute, (C)ombine, (A)dapt, (M)odify (hoặc Magnify, Minify), (P)ut to other uses, (E)liminate và (R)earrange. Dựa trên nguyên lý tạo ra sự thay đổi cho những thứ đang tồn tại xung quanh, SCAMPER giúp ta có những ý tưởng đột phá và giá trị hơn.

Ví dụ về phương pháp SCAMPER

S – SUBSTITUTE (THAY THẾ)

Substitute là thay thế những thứ đang có bằng những thứ khác, chẳng hạn nguyên vật liệu mới để cải tiến sản phẩm, thay thế bước nào đó trong quy trình sản xuất… Chúng ta có thể áp dụng cách thức này cho cả vật, người, nơi chốn, nguyên liệu, cảm xúc…

Ví dụ, ABC Bakery đã dùng thanh long làm nguyên liệu mới để thay thế cho bánh mì truyền thống, phục vụ cho mục tiêu “giải cứu” trong mùa dịch; hoặc sử dụng vải kháng khuẩn làm chất liệu may khẩu trang, thay cho khẩu trang y tế…

Khi sử dụng nguyên tắc Substitute cho ý tưởng khởi nghiệp hoặc cải tiến sản phẩm hiện có, bạn có thể tự đặt một số câu hỏi như:

• Hình dáng nào có thể thay thế? (vỏ hộp đổi từ hình chữ nhật sang hình tròn)
• Kết cấu nào có thể thay đổi? (sản phẩm dạng chất lỏng đổi thành dạng bột pha sẵn, dạng viên có thể hòa tan)
• Địa điểm tiêu thụ có thể thay mới không? (thay vì bày bán sản phẩm ở tủ lạnh siêu thị thì đặt cạnh gian hàng món điểm tâm)
• Điều gì sẽ xảy ra nếu thay đổi cảm xúc với sản phẩm này?

C – COMBINE (KẾT HỢP)

Combine là kết hợp các sản phẩm, dịch vụ khác nhau thành sản phẩm, dịch vụ mới tối ưu hơn. Trong nhiều trường hợp, việc kết hợp những thứ chẳng hề liên quan đến nhau lại tạo ra ý tưởng mang tính đột phá.

Ví dụ, với mong muốn biến xe đạp thông thường thành xe đạp điện trong tích tắc, công ty start-up GeoOrbital Wheel của Mỹ đã kết hợp xe đạp hai bánh với bánh xe vận hành bằng BLDC motor (động cơ một chiều không chổi than), giúp người dùng khi mỏi chân có thể tăng tốc lên 32km/h trong chưa đầy một phút.

Một số ví dụ quen thuộc khác đó là quần áo unisex cả hai giới đều mặc được, combo thức ăn nhanh giữa McDonald’s và Coca-Cola…

Với Combine, bạn có thể tìm ra ý tưởng mới bằng các câu hỏi sau:

• Điều gì xảy ra nếu kết hợp sản phẩm này với sản phẩm khác nhằm tạo ra cái gì đó mới?
• Kết hợp các mục tiêu với nhau thì thế nào?
• Có thể kết hợp những yếu tố nào để tối đa hóa việc sử dụng sản phẩm này?
• Còn cảm xúc nào khác có thể lồng vào nội dung này?
• Với bài viết này thì còn kỹ thuật viết nào có thể áp dụng không?

A – ADAPT (THÍCH NGHI)

Adapt là đặt tính năng, công dụng của sản phẩm, dịch vụ hiện tại vào một bối cảnh khác. Ví dụ, “ATM gạo” là ý tưởng vay mượn từ máy rút tiền ATM được đặt vào bối cảnh hỗ trợ người dân trong mùa dịch; hoặc máy nước nóng chạy bằng điện được cải tiến thành chạy bằng năng lượng mặt trời nhằm tận dụng điều kiện nắng nhiều.

Để tận dụng Adapt trong đổi mới sản phẩm và nghệ thuật kể chuyện, hãy trả lời các câu hỏi như:

• Làm thế nào để thích ứng hoặc điều chỉnh sản phẩm này nhằm phục vụ mục đích khác?
• Ai, điều gì có thể mô phỏng để thích ứng sản phẩm này?
• Có thể đưa sản phẩm vào bối cảnh nào khác?
• Có thể sử dụng ý tưởng, sản phẩm nào để tạo cảm hứng mới?
• Đã có tình huống nào tương tự trong quá khứ chưa?
• Nhân vật khác trong câu chuyện sẽ xử lý tình huống này như thế nào?
• Làm thế nào để đưa một giải pháp khác cho nhân vật hiện tại?

M – MODIFY (ĐIỀU CHỈNH)

Modify là thay đổi kích thước (phóng to hay thu nhỏ), hình dáng, màu sắc, bổ sung tính năng… để tạo giá trị cao hơn cho khách hàng.

Ví dụ, McDonald’s thiết kế ống hút rộng hơn một chút so với ống hút thông thường để vị nước ngọt chạm đến mọi ngõ ngách trong khoang miệng khách hàng khi thưởng thức; chiếc bàn làm việc có thêm tính năng tùy chỉnh độ cao để có thể ngồi hoặc đứng khi work from home…

Một số câu hỏi thông dụng cho Modify:

• Làm thế nào để thay đổi hình ảnh hoặc cảm nhận về sản phẩm? (màu nhạt cho option “Ít đường”, màu đậm cho option “Nhiều đường”)
• Có thể làm nổi bật điều gì để tạo nhiều ấn tượng và giá trị hơn? (bao bì sản phẩm đính kèm hình mặt cười cách điệu bên ngoài)
• Yếu tố nào của sản phẩm nên được tăng cường để tạo ra điều mới mẻ?
• Chi tiết nào có thể cường điệu để đẩy mạnh cảm xúc người đọc?
• Điều gì xảy ra nếu nhân đôi sự cố cho nhân vật hiện tại?

P – PUT TO OTHER USES (SỬ DỤNG CHO MỤC ĐÍCH KHÁC)

Put to other uses là tìm cách áp dụng sản phẩm/dịch vụ thông thường hoặc tái sử dụng các vật bỏ đi vào những việc khác với thường lệ, giúp tìm ra mục đích sử dụng mới khác với mục đích ban đầu.

Ví dụ, chuỗi café Monkey In Black là ví dụ tiêu biểu cho lối tư duy này khi tung các sản phẩm “nhai luôn ly” là những tách café làm từ bánh cookie và chocolate trắng, sau đó là đá đổi vị; hoặc McDonald’s tận dụng tên tuổi thương hiệu để kiếm lời từ bất động sản bên cạnh việc kinh doanh thức ăn nhanh.

Thử đặt những câu hỏi sau để biết cách sử dụng nguyên tắc Put to other uses trong việc tìm ý tưởng mới:

• Có thể sử dụng sản phẩm này trong ngành khác không?
• Sản phẩm này sẽ hoạt động khác biệt ra sao nếu đặt vào môi trường khác?
• Có thể tái sử dụng chất thải từ sản phẩm này để tạo ra cái mới không?

E – ELIMINATE (LOẠI BỎ)

Eliminate là loại trừ những đặc điểm, tính năng để giảm giá thành hoặc tạo ra sản phẩm ưu việt hơn. Ví dụ, loại bỏ lượng đường đã tạo ra thức uống dành riêng cho thị trường người ăn kiêng, hãng máy bay cắt suất ăn uống để giảm tiền vé, dịch vụ bác sĩ gia đình cho phép bác sĩ chủ động đến tận nhà bệnh nhân để thăm khám thay vì bệnh nhân phải đến phòng khám…

Những câu hỏi sau sẽ giúp bạn áp dụng nguyên tắc Eliminate hiệu quả:

• Có cách nào để đơn giản hóa sản phẩm này không?
• Có thể loại bỏ tính năng, bộ phận nào?
• Điều gì sẽ xảy ra nếu bỏ đi một phần của sản phẩm?
• Làm thế nào để sản phẩm nhanh hơn, nhẹ hơn?
• Có thể lược bớt những từ lặp, cắt giảm số từ để bài viết ngắn gọn hơn?

R – REARRANGE (THAY ĐỔI TRẬT TỰ)

Rearrange là tái cấu trúc, đảo ngược trình tự để thoát khỏi lối mòn tư duy, tạo ra ý tưởng khởi nghiệp mới với các sản phẩm, dịch vụ có trật tự khác với thông thường.

Ví dụ, các app mua hàng online cho phép người dùng thanh toán trước (kèm theo nhiều ưu đãi) thay vì trả tiền khi đã nhận hàng; các tiệm thức ăn nhanh cho phép khách thanh toán trước và tự phục vụ để giảm bớt nhân công; hai thương hiệu đặt hai thông điệp quảng cáo trái ngược nhau tại cùng một địa điểm, khiến người đi đường phải chú ý…

Hãy thử trả lời những câu hỏi sau để Rearrange hiệu quả hơn:

• Điều gì sẽ xảy ra nếu đảo ngược trình tự hiện có?
• Nếu cố gắng làm ngược lại thì tạo hiệu ứng ra sao?
• Những gì có thể sắp xếp lại?
• Nên thay thế thành phần nào để thay đổi trật tự của sản phẩm?
• Chuyện gì xảy ra nếu xáo trộn thứ tự các sự kiện trong câu chuyện?