Nhưng bài học về cạm bẫy thông qua kinh nghiệm đau đớn chỉ giúp ích một cách hạn chế. Mấu chốt là cố gắng dự đoán cạm bẫy đó. – NĐT Howard Marks 

Bằng nhiều cách, sức mạnh tâm lý là một trong những nguồn gốc sai lầm thú vị nhất trong đầu tư. Tâm lý có thể ảnh hưởng lớn đến giá cổ phiếu. Khi tâm lý khiến vài nhà đầu tư có một quan điểm cực đoan mà không thể cân bằng bằng các quan điểm khác, nguồn lực này có thể khiến giá cả tăng quá cao hoặc quá thấp. Đây là nguồn gốc của các bong bóng và các vụ sụp đổ. Các nhà đầu tư bị nguồn lực này gây hại như thế nào?

(*) Bài viết được trích từ sách Điều quan trọng nhất – The Most Important Thing, xem thêm thông tin sách tại đây:

• Đó là họ không thể chống lại sự ảnh hưởng của tâm lý.
• Đó là họ vô tình tham gia vào thị trường đã bị méo mó vì không thể chống lại ảnh hưởng tâm lý của người khác.
• Đó là họ không tận dụng lợi thế khi thị trường có sự méo mó đó.

Có phải tất cả những đều trên có giống nhau không? Tôi không nghĩ như vậy. Hãy cùng mổ xẻ ba sai lầm này trong bối cảnh của một trong những nguồn lực tâm lý quỷ quyệt nhất: tham lam.

Khi lòng tham trở nên quá độ, giá chứng khoán có xu hướng quá cao. Điều đó làm cho lợi nhuận tiềm năng thấp và rủi ro cao. Các tài sản được đề cập đại diện cho các sai lầm đang chực chờ để gây ra thua lỗ hoặc để được tận dụng.

Sai lầm đầu tiên trong ba sai lầm được mới được liệt kệ là không thể chống lại sự ảnh hưởng tiêu cực, có nghĩa là can dự vào việc tham lam và mua vào. Nếu mong muốn kiếm tiền là nguyên nhân khiến bạn mua vào, thậm chí cho dù giá quá cao với hy vọng là giá tài sản sẽ tiếp tục được đánh giá cao hoặc chiến thuật của bạn sẽ tiếp tục hoạt động, bạn đang tự đặt mình vào sự thất vọng chán nản. Nếu bạn mua vào khi giá đã vượt quá giá trị nội tại thì bạn phải cực kỳ may mắn, tài sản sẽ chuyển từ định giá quá cao đến chỗ mà thậm chí còn định giá cao hơn nữa, như vậy bạn mới thu được kinh nghiệm hơn là mất mát. Chắc chắn giá đã đã tăng lên dẫn đến khả năng mất mát cao hơn là thu được kinh nghiệm.

Sai lầm thứ hai mà chúng ta có thể gọi là sai lầm do lơ đễnh. Có thể bạn không bị lòng tham thúc đẩy, ví dụ như kế hoạch 401(k) có thể đầu tư vào thị trường chứng khoán một cách ổn định và thụ động thông qua quỹ chỉ số. Tuy nhiên, cho dù chủ động tham gia hay thậm chí vô tình tham gia vào thị trường đã trở nên phấn khởi vì người khác đang mua vào một cách vô kỷ luật gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đối với bạn.

Mỗi ảnh hưởng tiêu cực và mỗi thị trường hơi “sai sai” đều đưa ra cách để hưởng lợi thay vì sai lầm. Do đó mà dạng sai lầm thứ ba không bao gồm làm điều sai trái, nhưng thay vào đó là không làm điều đúng. Các nhà đầu tư trung bình cực kỳ may mắn nếu họ có thể tránh được cạm bẫy, trong khi các nhà đầu tư tài giỏi tìm cách tận dụng cạm bẫy đó. Hầu hết các nhà đầu tư hy vọng là không mua vào và thậm chí là có lẽ nên bán ra khi lòng tham đã đẩy giá cổ phiếu tăng quá cao. Nhưng các nhà đầu tư tài giỏi có thể bán khống để thu lợi nhuận khi giá giảm.

Phạm phải dạng sai lầm thứ ba là một dạng khác của lỗi sơ suất, một lỗi do thiếu sót như không bán khống cổ phiếu bị đẩy giá quá cao, nhưng cũng có lẽ là dạng sai lầm mà hầu hết các nhà đầu tư phải sẵn sàng chung sống với nó.

Như tôi đã lưu ý từ trước, trong số các cạm bẫy có thể quy kết cho tâm lý là sự sẵn sàng của các nhà đầu tư để chấp nhận các lý do mới lạ làm cơ sở cho các bong bóng và các vụ sụp đổ, thường là do niềm tin rằng “lần này sẽ khác”. Trong thị trường đang tăng giá, sự hoài nghi không thỏa đáng khiến điều này xảy ra thường xuyên như các nhà đầu tư chấp nhận rằng:

• Một vài sự phát triển mới sẽ thay đổi thế giới.
• Các khuôn mẫu đã trở thành luật lệ trong quá khứ (giống như sự thăng trầm của chu kỳ kinh doanh) sẽ không còn xảy ra nữa.
• Các luật lệ đã bị thay đổi (chẳng hạn như các tiêu chuẩn để xác định các công ty có đáng tin hay không và nợ của họ có đáng để giữ lại hay không).
• Các tiêu chuẩn về giá trị truyền thống không còn liên quan nữa (bao gồm tỷ lệ P/E của cổ phiếu, chênh lệch lợi tức trái phiếu hay tỷ lệ vốn hóa của bất động sản).

Do cách dao động của con lắc (xem Chương 9) mà các sai lầm này thường xảy ra đồng thời khi các nhà đầu tư trở nên quá tin tưởng và không có nhu cầu theo chủ nghĩa hoài nghi.

Luôn luôn có một lý lẽ mà thậm chí có lẽ là khôn ngoan để giải thích lý do tại sao một số kỳ quan thứ tám của thế giới sẽ hoạt động trong sự ủng hộ của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, người giải thích thường quên không lưu ý là hiện tượng mới sẽ gây ra sự chệch hướng khỏi lịch sử, đòi hỏi mọi thứ phải đúng, thay vào đó là nhiều thứ khác có thể xảy ra và nhiều thứ trong số đó có thể là thảm họa.

Bước đầu tiên rất cần thiết trong việc tránh các cạm bẫy bao gồm để ý tới chúng. Sự kết hợp giữa lòng tham và lạc quan lặp đi lặp lại khiến mọi người theo đuổi các chiến lược với hy vọng sẽ tạo ra lợi nhuận cao mà không có rủi ro. Họ trả giá ngất ngưởng cho các chứng khoán đang thịnh hành và nắm giữ sau khi chúng đã đạt đỉnh với hy vọng giá vẫn tiếp tục tăng.

Về sau, nhận thức muộn màng cho thấy mọi người đã sai điều gì: sự kỳ vọng đó là phi thực tế và rủi ro đã bị phớt lờ. Nhưng bài học về cạm bẫy thông qua kinh nghiệm đau đớn chỉ giúp ích một cách hạn chế. Mấu chốt là cố gắng dự đoán cạm bẫy đó. Để minh họa, tôi muốn trở lại các cuộc khủng hoảng tín dụng gần đây.

Thị trường là một lớp học, là nơi mà các bài học được dạy mỗi ngày. Chìa khóa để thành công trong đầu tư nằm ở việc quan sát và học hỏi. Trong tháng 12/2007 có vấn đề về nợ dưới chuẩn đang bắt đầu xảy ra và tiềm năng lan rộng ra thị trường khác đang trong quá trình trở nên rõ ràng, tôi bắt đầu liệt kê các bài học mà tôi nghĩ phải học hỏi từ nó. Tính đến lúc tôi hoàn thành nhiệm vụ này thì tôi nhận ra rằng bài học này không chỉ là bài học về cuộc khủng hoảng mới nhất mà còn là bài học chính cho mọi thời đại. Trong khi tôi đề cập vấn đề này ở nhiều nơi khác thì tôi gom các bài học này lại để cho bạn thấy. 

Trích từ sách Điều Quan Trọng Nhất

Có thể bạn quan tâm: Điều Quan Trọng Nhất

Sự khôn ngoan khác biệt dành cho nhà đầu tư thông minh

ĐỌC THỬ

ĐẶT MUA