Điều quan trọng nhất – Mua khi người khác thoái chí bán ra và bán khi người khác hớn hở mua vào đòi hỏi can đảm to lớn, nhưng đem lại lợi nhuận cực kỳ xứng đáng.

Chỉ có một cách để mô tả hầu hết các nhà đầu tư: Những người theo xu hướng. Các nhà đầu tư tài giỏi thì hoàn toàn ngược lại. Tôi hy vọng đến đây thì mình đã thuyết phục được bạn rằng kết quả đầu tư vượt trội cần phải có tư duy cấp độ hai, cách tư duy khác biệt so với nhiều người khác, phức tạp hơn và sáng suốt hơn. Theo định nghĩa, hầu như đám đông không thể có cùng lối tư duy này. Do đó mà sự đánh giá của đám đông không thể nắm giữ chìa khóa thành công. Hơn nữa, xu hướng, quan điểm của đám đông là thứ cần đi ngược lại và danh mục đầu tư đồng thuận là thứ phải tránh xa. Như dao động của con lắc hoặc chu kỳ lên xuống của thị trường, chìa khóa thành công cuối cùng nằm ở hành động đối lập với đám đông.

Đây là điều cốt lõi được trích từ lời khuyên của Warren Buffett: “Người ta càng bất cẩn trong công việc của họ thì mình càng phải cẩn trọng trong công việc của mình”. Ông thúc giục chúng ta làm ngược lại những gì mà người khác làm: Trở thành kẻ đi ngược trào lưu.

Làm điều tương tự như người khác làm sẽ khiến bạn đối mặt với những biến động bởi những hành động thái quá của người khác và của chính bạn. Chắc chắn là bạn không hề mong muốn khi trở thành một phần của bầy đàn hoảng loạn rớt xuống vực thẳm, nhưng bạn cần một kỹ năng hiếm có, sáng suốt và kỷ luật để tránh điều đó. “THE REALIST’S CREED” – 31/05/2002

Lỗi lập luận của đám đông rất rõ ràng và gần như thuần toán học:

Thị trường dao động đột ngột từ tăng giá đến giảm giá và từ đắt đỏ đến rẻ mạt. Sự biến động của thị trường bị chi phối bởi hành động của “đám đông”, “bầy đàn” hoặc “hầu hết mọi người. Thị trường tăng giá xảy ra khi nhiều người muốn mua hơn là muốn bán hoặc người mua có nhiều động cơ thúc đẩy rõ ràng hơn người bán. Thị trường tăng lên khi mọi người chuyển từ người bán sang người mua và khi người mua thậm chí có động lực mạnh hơn, còn người bán thì không. (Nếu người mua không chiếm ưu thế thì thị trường không tăng giá). 

Các thái cực thị trường thể hiện những điểm đảo chiều, xảy ra khi tăng giá hoặc giảm giá đạt đến cực đại. Nói một cách hình tượng là đỉnh được thiết lập khi người ít có khả năng mua nhất trở thành người mua. Vì hàng loạt người mua tham gia theo bầy đàn tại thời điểm lập đỉnh nên mức tăng không thể tiến xa hơn được nữa và thị trường đã ở ngưỡng cao nhất có thể hướng tới. Mua hoặc nắm giữ là rất nguy hiểm. Vì không còn người mua nào nữa, thị trường phải ngừng tăng giá. Nếu hôm sau có một người chuyển từ người mua sang người bán thì thị trường sẽ bắt đầu giảm. Vì vậy tại các thái cực của thị trường, được tạo ra vì “hầu hết mọi người” đều tin như vậy, và hầu hết mọi người đều sai.

Bởi vậy mà chìa khóa thành công trong đầu tư phải nằm trong việc làm ngược lại: Tách ra khỏi đám đông. Những người nhận ra sai lầm mà người khác mắc phải có thể thu được lợi nhuận khổng lồ thông qua việc đi ngược trào lưu.

Thỉnh thoảng chúng ta chứng kiến người mua trung điên dại hay người bán trong sợ hãi, gấp rút nhảy vào hoặc gấp rút thoát ra, thị trường quá nóng hoặc thị trường đóng băng, giá cao không bền vững hoặc giá thấp một cách lố bịch. Chắc chắn thị trường cũng như thái độ và hành vi của các nhà đầu tư, chỉ dành một phần nhỏ thời gian tại điểm cân bằng”.

Điều này nói gì về cách chúng ta nên hành động? Nhập vào bầy đàn và nhảy vào thị trường ở các cực điểm của chu kỳ này rõ ràng có thể gây nguy hiểm cho tình hình tài chính của bạn. Điểm cao nhất của thị trường được tạo khi người mua khao khát kiểm soát, đẩy giá lên tới mức có thể không bao giờ thấy một lần nữa. Điểm thấp nhất là khi những người bán hoang mang chiếm số đông và sẵn sàng bán tài sản với cái giá rẻ mạt.

“Mua thấp bán cao” là câu châm ngôn lâu đời nhưng các nhà đầu tư bị gạt ra khỏi chu kỳ của thị trường thường chỉ làm ngược lại. Phản ứng thích hợp nằm ở hành vi đi ngược trào lưu: Mua khi mọi người ghét và bán khi mọi người yêu thị trường. Những sự kiện hiếm có “một lần trong đời” của thị trường dường như chỉ diễn ra một lần trong cả thập kỷ hay tương đương, và nó là không đủ để cho một nhà đầu tư xây dựng sự nghiệp xung quanh việc tận dụng chúng. Nhưng những cố gắng như thế nên là một phần quan trọng trong cách tiếp cận thị trường của bất kỳ nhà đầu tư nào.

Đừng nghĩ mọi chuyện sẽ dễ dàng. Bạn cần có khả năng phát hiện các trường hợp mà giá cả phân kỳ mạnh mẽ ra khỏi giá trị nội tại. Bạn phải có tinh thần mạnh mẽ để vượt qua các triết lý thông thường (một trong những mâu thuẫn lớn nhất) và cưỡng lại những ản tưởng là thị trường luôn hiệu quả và vì thế luôn đúng. Bạn cần có kinh nghiệm để làm nền tảng cho thái độ cương quyết này. Bạn phải có sự hỗ trợ của kiến thức và tính kiên nhẫn. Nếu không đủ thời gian để trải qua các thái cực trong khi chờ lý do xuất hiện, bạn sẽ trở thành nạn nhân điển hình nhất của thị trường: Người đàn ông cao 183cm bị chết đuối khi vượt qua con suối sâu trung bình chỉ 152cm. Nhưng nếu bạn cảnh giác với dao động giống con lắc của thị trường, bạn có thể nhận diện và dũng cảm bắt lấy các cơ hội thỉnh thoảng mới xuất hiện. “THE HAPPY MEDIUM” – 21/07/2004

Chấp nhận khái niệm chung của chủ nghĩa đi ngược lưu là một chuyện, nhưng đưa nó vào thực tế lại là một chuyện khác. Một mặt, chúng ta không bao giờ biết con lắc sẽ dao động bao xa, khi nào đổi chiều và sau đó nó dao động bao xa sau khi đổi chiều theo hướng ngược lại.

Mặt khác, chúng ta có thể chắc chắn rằng một khi con lắc đạt đến điểm cực đại, cuối cùng thì thị trường sẽ dao động trở lại về vị trí trung điểm (hoặc hơn thế). Các nhà đầu tư nếu tin con lắc di chuyển về một hướng mãi mãi hoặc khi đạt đến điểm cực đại thì ở đó luôn thì chắc chắn họ sẽ thất vọng.

Tuy nhiên, về mặt thứ ba, vì sự thay đổi của những yếu tố có ảnh hưởng đến thị trường, không có công cụ nào có thể được tin tưởng hoàn toàn, kể cả chủ nghĩa đi ngược trào lưu.

Chủ nghĩa đi ngược trào lưu không phải là một cách tiếp cận sẽ giúp bạn kiếm tiền mọi lúc. Phần lớn thời gian trên thị trường không phải lúc nào cũng quá độ để bạn đánh cược. Ngay cả khi giá tăng quá mức thì điều quan trọng cần nhớ là “giá quá đắt” hoàn toàn khác với chuyện “giá sẽ giảm vào ngày mai”.

Thị trường có thể đắt đỏ hoặc rẻ mạt và cứ thế hoặc hơn thế nữa trong nhiều năm. Sẽ vô cùng đau đớn nếu bạn đi ngược với xu hướng. Sẽ có những lúc mà “bất kỳ ai” cũng đi đến kết luận là đám đông mắc sai lầm. Điều tôi muốn nói là bản thân chủ nghĩa đi ngược trào lưu có thể đã trở nên quá phổ biến và do đó chủ nghĩa trào lưu có thể bị nhầm lẫn là hành vi bầy đàn. Cuối cùng, điều đó không đủ để đánh cược chống lại đám đông. Với những khó khăn liên quan đến chủ nghĩa đi ngược trào lưu vừa được đề cập thì bạn nhận ra lợi nhuận tiềm năng từ việc tách ra khỏi suy nghĩ của đám đông đều phải căn cứ vào lý do và phân tích. Bạn phải làm những thứ ngược lại với những gì mà đám đông đang làm không chỉ vì bạn muốn đi ngược lại với họ, mà còn vì bạn biết tại sao họ sai lầm. Chỉ có như vậy bạn mới có thể giữ vững quan điểm của mình và có lẽ mua nhiều hơn khi mà vị thế của bạn được mang dáng vẻ của sai lầm và thua lỗ nhiều hơn là thu được lợi nhuận.

David Swensen quản lý quỹ tài trợ của trường Đại học Yale. Hiệu suất đầu tư của Yale luôn rất xuất sắc và Swensen có ảnh hưởng lớn tới quỹ đầu tư hơn bất kỳ ai trong hơn hai thập kỷ vừa. Tư duy của ông ấy đại diện cho tiêu chuẩn của quỹ đầu tư này, mặc dù nó rất khác thường khi Yale bắt đầu chiến lược đầu tư vào những năm 1980. Ông ấy có một cách tuyệt vời để diễn tả những khó khăn liên quan đến chủ nghĩa đi ngược trào lưu.

Đầu tư thành công đòi hỏi phải gắn liền với các vị thế gây ra khó chịu vì những mâu thuẫn của chúng với quan điểm phổ biến. Những cam kết không rõ ràng mời gọi sự đảo ngược không rõ ràng sẽ đặt danh mục của các nhà quản lý quỹ vào tình thế nguy hiểm mua can và bán thấp. Chỉ với sự tự tin được tạo ra bởi quy trình quyết định vững chắc thì các nhà đầu tư mới có thể bán cổ phiếu đầu cơ bị đẩy giá quá mức và mua cổ phiếu giá trị bị bán ra một cách tuyệt vọng.

Các chiến lược quản lý chủ động đòi hỏi hành vi không theo quy cũ từ các nhà đầu tư tổ chức từ đó tạo ra một nghịch lý mà ít ai có thể làm sáng tỏ. Thiết lập và duy trì một hồ sơ đầu tư đặc trưng đòi hỏi phải chấp nhận các danh mục đầu tư độc đáo một cách khó chấp nhận được khi chúng tỏ ra hết sức loa trong con mắt của trí tuệ thông thường.

Những hoạt động đầu tư mang lại lợi nhuận ở cấp độ cao nhất vốn đã được định nghĩa là đi ngược trào lưu: Bạn mua khi mọi người cần bán (và vì thế mà giá thấp) hoặc bạn bán khi mọi người muốn mua (và giá thì cao). Những hoạt động này thật đơn độc và như Swensen nói là không được thoải mái. Làm sao chúng ta biết hoạt động ngược lại, tức đồng thuận với số đông là thoải mái? Bởi vì hầu hết mọi người đang làm như vậy.

Điều tôi thấy thú vị nhất khi đầu tư là nó nghịch lý đến mức: Bao nhiêu lần những điều có vẻ hiển nhiên mà mọi người đều đồng ý hóa ra lại không đúng. Tôi không nói là những triết lý đầu tư có lúc đúng có lúc sai. Thực tế thì đơn giản và có hệ thống hơn nhiều: Hầu hết mọi người không hiểu quá trình để tạo ra khoản đầu tư tiềm năng.

Những điều mà rõ ràng với phần đông các nhà đầu tư hầu như luôn luôn sai. Chính liên kết của những quan điểm phổ biến đằng sau một khoản đầu tư khiến cho lợi nhuận tiềm năng bị loại bỏ. Lấy ví dụ là một khoản đầu tư mà “mọi người” tin rằng đó là ý tưởng tuyệt vời. Theo quan điểm của tôi thì vốn nó không thể đơn giản như vậy.

– Nếu mọi người đều thích ý tưởng đó, có lẽ là vì nó vẫn đang hoạt động suôn sẻ. Hầu hết mọi người nghĩ rằng hiệu suất vượt trội từ trước đến nay báo hiệu cho một hiệu suất vượt trội trong tương lai. Thực ra là hiệu suất vượt trội cho đến nay là vay mượn từ tương lai và do đó báo trước hiệu suất dưới trung bình từ giờ trở đi.

– Nếu mọi người thích ý tưởng đó, có khả năng là giá đã tăng để thể hiện mức độ hùa theo mà từ đó ít có khả năng tăng cao hơn nữa. (Có thể mọi thứ chuyển từ “vượt quá giá trị” tới “vượt quá giá trị hơn nữa”, nhưng tôi không tin là nó sẽ xảy ra).

– Nếu mọi người thích ý tưởng đó, nó có khả năng là lĩnh vực đã bị khai thác triệt để và đã có quá nhiều dùng vốn đổ vào cho phần hời ít ỏi còn lại. Nếu mọi người thích ý tưởng đó, rủi ro cao là giá có thể giảm mạnh nếu đám đông đổi ý một cách tập thể và tìm cách thoát ra.

Các nhà đầu tư tài giỏi biết và mua khi giá của mọi thứ thật thấp. Giá của một khoản đầu tư có thể thấp hơn khi hầu hết mọi người không thấy giá trị của nó. Yugi Berra nổi tiếng với câu nói: “Không ai tới nhà hàng đó nữa vì quá đông”. Tương tự sẽ thật vô lý khi nói: “Mọi người đều nhận ra đầu tư là một món hời”. Nếu mọi người nhận ra điều đó thì họ sẽ mua vào và giá không còn thấp nữa. Một số tiền lớn không được tạo ra bằng việc mua những gì mọi người thích. Số tiền đó được tạo ra bằng mua những gì mọi người đánh giá thấp.

Nói ngắn gọn là có hai yếu tố chính của đầu tư vượt trội:

Thấy giá trị mà người khác không thấy hoặc không đánh giá cao (và nó chưa phản ánh vào giá).

Biến giá trị thành sự thật (hoặc ít nhất là được thị trường chấp nhận).

Rõ ràng yếu tố đầu tiên là quá trình đầu tư phải bắt đầu từ nhà đầu tư mang tư duy khác thường, đột phá, có xu hướng đả phá những tư duy thông thường hoặc được hình thành từ sớm. Đó là lý do tại sao người ta cho rằng các nhà đầu tư thành công đều dành nhiều thời gian ở một mình.

“Nếu bạn muốn thấu hiểu tư duy và triết lý đầu tư của những bậc thầy, hãy để cuốn sách Điều Quan Trọng Nhất của Howard Marks trở thành người dẫn đường – một tác phẩm kinh điển giúp bạn tiếp cận những hành động và cách nghĩ của một nhà đầu tư tài ba.”

Happy Live team biên soạn từ Điều Quan Trọng Nhất

Có thể bạn quan tâm cuốn sách:

Điều Quan Trọng Nhất – Howard Marks

ĐẶT SÁCH NGAY