Hệ thống đầu tư Mark Minervini – Mỗi siêu cổ phiếu đều phải trải qua bốn giai đoạn phát triển. Từ kinh nghiệm thực chiến, tôi nhận thấy việc nghiên cứu chu kỳ thị trường nói chung và chu kỳ giá của từng cổ phiếu nói riêng là điều vô cùng quan trọng. Khi quan sát lại hành trình giá của các siêu cổ phiếu mạnh nhất thị trường qua nhiều giai đoạn khác nhau, tôi có thể dễ dàng nhận diện các giai đoạn điển hình mà những cổ phiếu này đã trải qua.

Phân tích các giai đoạn của Siêu cổ phiếu

Một số cổ phiếu có thể tích lũy trong một khoảng thời gian tương đối dài, sau đó hình thành điểm phá vỡ để bứt phá mạnh mẽ. Cuối cùng, tốc độ tăng trưởng dần chậm lại rồi suy yếu hẳn khi cổ phiếu bước vào giai đoạn phân phối và tạo đỉnh. Sau khi đạt đỉnh, giá cổ phiếu thường sụt giảm mạnh. Toàn bộ quá trình này – từ tích lũy đến phân phối và điều chỉnh – có thể kéo dài trong nhiều năm. Bài học lớn nhất tôi rút ra được từ việc nghiên cứu các siêu cổ phiếu là: giai đoạn tăng giá mạnh nhất luôn xảy ra trong giai đoạn 2 của chu kỳ giá.

Một điều thú vị mà tôi phát hiện ra là: việc cố gắng phân biệt rõ ràng cả bốn giai đoạn của một chu kỳ giá không mang lại nhiều lợi ích bằng việc tập trung vào việc xác định giai đoạn 2 – giai đoạn tăng giá mạnh. Nói cách khác, giai đoạn 2 là giai đoạn mà nhà giao dịch cần đặc biệt quan tâm.

Không dừng lại ở đó, tôi luôn tự hỏi: điều gì tạo nên sức bật vượt trội của giá cổ phiếu trong giai đoạn 2? Trong hành trình đi tìm câu trả lời, tôi đã xem xét kỹ các yếu tố cơ bản của các siêu cổ phiếu để tìm kiếm mối liên hệ giữa nền tảng công ty và xu hướng giá. Mục tiêu của tôi là tìm ra liệu có tồn tại một chuỗi nhân quả rõ ràng nào trong các đợt tăng giá lớn – từ lúc bắt đầu cho đến khi kết thúc.

4 giai đoạn trong chu kỳ giá

Thông qua quá trình nghiên cứu các cổ phiếu dẫn dắt có thành tích vượt trội nhất trên thị trường, tôi đã có được cái nhìn sâu sắc về bốn giai đoạn điển hình trong chu kỳ giá – từ khi cổ phiếu bị thị trường lãng quên cho đến khi bứt phá tăng trưởng, thiết lập đỉnh cao rồi quay trở lại xu hướng giảm.

Ngoài việc quan sát hành động giá, tôi còn tự hỏi điều gì là tác nhân kích hoạt cho từng giai đoạn này? Từ góc độ phân tích cơ bản, câu trả lời luôn quay về một yếu tố cốt lõi đó là lợi nhuận. Cổ phiếu bị thị trường ngó lơ khi công ty không có điểm nhấn nổi bật về kết quả kinh doanh. Sau đó, cổ phiếu bất ngờ tăng giá mạnh khi công ty công bố lợi nhuận tăng trưởng đột biến. Ngược lại, khi tốc độ tăng trưởng lợi nhuận bắt đầu chững lại, sự kỳ vọng giảm dần và cổ phiếu thiết lập đỉnh trước khi bước vào xu hướng giảm.

Chính những thay đổi trong yếu tố cơ bản đã thúc đẩy các nhà đầu tư tổ chức lớn mua vào hoặc bán ra mạnh mẽ – và tất cả đều được phản ánh rõ nét qua sự gia tăng đáng kể của khối lượng giao dịch trong cả xu hướng tăng lẫn xu hướng giảm.

Tôi phân chia bốn giai đoạn trong chu kỳ giá như sau:

Giai đoạn 1 – Pha thờ ơ: còn gọi là giai đoạn củng cố hoặc tích lũy.
Giai đoạn 2 – Pha tăng giá: giai đoạn bứt phá và tăng tốc.
Giai đoạn 3 – Pha đạt đỉnh: giai đoạn phân phối khi nhà đầu tư lớn dần thoát hàng.
Giai đoạn 4 – Pha giảm giá: giai đoạn các nhà đầu tư lớn buông xuôi hoặc bán tháo.

GIAI ĐOẠN 1 – Pha thờ ơ: Cổ phiếu đang được tích lũy

Giai đoạn 1 là lúc không có nhiều điều nổi bật xảy ra. Đây là giai đoạn cổ phiếu bị thị trường ngó lơ – tức là ít nhận được sự chú ý từ các nhà đầu tư lớn hoặc không được đánh giá cao. Trong suốt thời kỳ này, lợi nhuận, doanh thu và biên lợi nhuận thường biến động bất ổn, tương tự như giá cổ phiếu. Nguyên nhân có thể đến từ triển vọng kinh doanh chưa rõ ràng của công ty hoặc rủi ro chung trong ngành. công ty chưa tạo ra được bất kỳ bước ngoặt nào đủ sức thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư tổ chức lớn.

Pha thờ ơ này có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm. Đây cũng là giai đoạn mà nhiều nhà đầu tư cảm thấy thị trường chứng khoán kém hấp dẫn nhất. Trong thị trường giá xuống, ngay cả những cổ phiếu có nền tảng cơ bản tốt cũng có thể đi ngang hoặc giảm giá cùng với xu hướng chung. Vì vậy, việc mua vào trong giai đoạn này là không nên – ngay cả khi các chỉ số cơ bản của công ty có vẻ hấp dẫn. Hãy kiềm chế sự nôn nóng của mình. Kiên nhẫn chờ đợi và chỉ mua khi cổ phiếu bước vào giai đoạn 2.

Luôn ghi nhớ định luật 1 của Newton: “Một vật đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động, một vật đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên, trừ khi có một lực tác động từ bên ngoài.” Nếu cổ phiếu bạn đang nắm giữ chỉ “nằm im bất động”, thì khả năng cao nó sẽ tiếp tục như vậy cho đến khi có một động lực thực sự mạnh mẽ – chẳng hạn như bước ngoặt tích cực trong yếu tố cơ bản. Bạn không thể đạt được thành tích giao dịch siêu hạng bằng cách nắm giữ những “cổ phiếu chết”. Để có thể nhân đôi tài khoản trong thời gian ngắn và đạt được thành tích vượt trội, bạn cần tránh xa giai đoạn 1 và chỉ tham gia khi cổ phiếu bước vào giai đoạn 2 – tức thời điểm có đà tăng trưởng rõ rệt.

Đặc điểm của Giai đoạn 1:

– Trong suốt giai đoạn này, giá cổ phiếu thường chỉ dao động trong một biên độ hẹp, đi ngang và không hình thành xu hướng tăng hay giảm rõ rệt.
– Giá cổ phiếu thường xoay quanh đường trung bình động 200 ngày (hoặc 40 tuần). Không có xu hướng rõ ràng.
– Giai đoạn này xuất hiện sau đợt giảm giá mạnh của giai đoạn 4, vốn thường kéo dài vài tháng hoặc lâu hơn.
–  Khối lượng giao dịch thường ở mức thấp và khá “mỏng” so với mức khối lượng của giai đoạn giảm giá trước đó.

Không cần thiết phải bắt đáy

Từ kinh nghiệm giao dịch cá nhân, tôi có thể khẳng định rằng việc “câu cá ở đáy sông” – tức cố gắng mua cổ phiếu tại hoặc gần mức đáy nhất có thể – là một chiến lược nguy hiểm và lãng phí thời gian. Ngay cả khi may mắn bắt đúng đáy, bạn cũng khó đạt được thành công lớn nếu không đủ bản lĩnh nắm giữ cổ phiếu suốt cả một chu kỳ tăng giá kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Việc mua tại mức giá thấp nhất là không cần thiết. Điều quan trọng hơn là khả năng “ôm chặt cổ phiếu” để đi theo xu hướng. Bắt đáy là hành động rủi ro bởi thường thiếu đi các tín hiệu xác nhận rõ ràng rằng đáy đã hình thành. Khi cổ phiếu đang ở giai đoạn 4 hoặc giai đoạn 1, giá thường không có đà tăng trưởng (momentum).

Mục tiêu của tôi không phải là mua ở mức giá thấp nhất hay rẻ nhất, mà là mua ở mức giá hợp lý – tức là thời điểm cổ phiếu đã sẵn sàng bắt đầu một xu hướng tăng mạnh mẽ. Việc cố bắt đáy không chỉ không cần thiết mà còn lãng phí thời gian quý báu. Hãy luôn ghi nhớ điều này: để đạt được hiệu suất giao dịch siêu hạng, bạn cần tận dụng tối đa sức mạnh của lãi kép. Điều đó có nghĩa là bạn phải tập trung vào các cổ phiếu sắp bước vào giai đoạn bứt phá. Cách làm đơn giản là chờ đợi giai đoạn 2 của chu kỳ tăng giá rồi mới mua vào.

Sự chuyển tiếp từ giai đoạn 1 sang giai đoạn 2

Giai đoạn 2 – giai đoạn tăng giá – thường bắt đầu một cách âm thầm, không có bất kỳ thông báo hay tin tức đặc biệt nào. Tuy nhiên, luôn có một dấu hiệu rõ ràng: khối lượng giao dịch đột ngột tăng mạnh trong những phiên hoặc tuần mà giá tăng mạnh. Ngược lại, khối lượng giao dịch thường giảm trong những đợt điều chỉnh hoặc hồi nhẹ (pullback) trong xu hướng tăng. Thông thường, sẽ có một đợt tăng giá từ 25% đến 30% giúp cổ phiếu bứt phá khỏi vùng đáy 52 tuần. Đây chính là tín hiệu cho thấy giai đoạn 2 đã khởi động và là lúc bạn nên xem xét mua vào.

Ở Hình 5.2a, hãy chú ý đến đường trung bình động 200 ngày (MA200) của cổ phiếu Amgen đang hướng lên, xác nhận xu hướng tăng. Đường trung bình động 150 ngày (MA150) nằm phía trên MA200, và trong suốt xu hướng tăng giá, cổ phiếu luôn nằm trên cả hai đường trung bình này. Đồng thời, khối lượng giao dịch cũng tăng mạnh trong các nhịp hồi phục, trong khi lại suy giảm ở các đợt điều chỉnh. Trong trường hợp của Amgen, giai đoạn 2 tăng giá hiện ra rất rõ ràng khi cổ phiếu tăng hơn 80% từ mức đáy 52 tuần – và đây là thời điểm tôi bắt đầu cân nhắc mua vào.

Nếu không có các tín hiệu xác nhận như đã nêu, điều đó có nghĩa bạn đang mua quá sớm và có nguy cơ dính phải “cổ phiếu chết”. Phần lớn các nhà giao dịch nghiệp dư thường cho rằng cổ phiếu Amgen lúc này đã quá cao và sẽ chờ đến khi giá giảm về thấp hơn. Họ đang hành động theo quan điểm lỗi thời: “mua đáy, bán đỉnh”. Chính vì vậy, họ thường bỏ lỡ cơ hội sinh lời lớn – và cũng là lý do khiến họ thất bại trên thị trường.

Các tiêu chí nhận biết sự chuyển tiếp từ giai đoạn 1 sang giai đoạn 2

– Giá cổ phiếu vượt lên trên đường trung bình động 150 ngày (MA150) và 200 ngày (MA200).
– MA150 nằm trên MA200.
– MA200 bắt đầu chuyển sang xu hướng dốc lên.
– Hình thành chuỗi các đỉnh sau cao hơn đỉnh trước và đáy sau cao hơn đáy trước.
– Xuất hiện các tuần tăng giá mạnh đi kèm khối lượng lớn, trong khi những tuần điều chỉnh có thanh khoản thấp.
– Số tuần có khối lượng giao dịch tăng cao nhiều hơn số tuần có khối lượng giao dịch giảm.

GIAI ĐOẠN 2 – Pha tăng giá: Tăng tốc

Dù thường bắt đầu một cách âm thầm, giai đoạn 2 tăng giá đôi khi được khởi xướng bởi những sự kiện bất ngờ như các thay đổi pháp lý có lợi cho công ty, môi trường kinh doanh trở nên thuận lợi, hay sự xuất hiện của một CEO tài năng có khả năng hồi sinh công ty. Một nguyên nhân phổ biến khác là công ty công bố lợi nhuận vượt kỳ vọng, thu hút sự chú ý của giới đầu tư.

Giống như cơn gió tiếp sức cho những con thuyền ra khơi, giai đoạn 2 tăng giá chính là “ngọn gió xuôi chiều” cho nhà đầu tư. Khi công ty bắt đầu có đà tăng trưởng lợi nhuận (với tốc độ tăng trưởng dần được cải thiện qua từng quý hoặc từng năm), cổ phiếu sẽ thoát khỏi vùng tích lũy và bắt đầu tăng giá mạnh dưới lực cầu từ các nhà đầu tư tổ chức. Trên biểu đồ ngày và tuần, các thanh giá và khối lượng sẽ cho thấy sự gia tăng rõ rệt trong các đợt tăng, đi kèm với thanh khoản thấp hơn trong các pha điều chỉnh – đây là những tín hiệu chỉ xuất hiện ở giai đoạn 2 tăng giá.

Trước khi chính thức bước vào giai đoạn này, cổ phiếu thường tăng giá theo mô hình bậc thang với các đỉnh sau cao hơn đỉnh trước và đáy sau cao hơn đáy trước. Dù cổ phiếu có thể đã tăng gấp đôi hoặc gấp ba từ đáy, đó vẫn chỉ là bước khởi đầu cho một chu kỳ tăng trưởng lớn hơn nhiều. Nếu công ty tiếp tục công bố lợi nhuận tăng trưởng mạnh mẽ – đặc biệt là khi có vài quý liên tiếp cho thấy tốc độ tăng trưởng EPS ấn tượng – thì điều này sẽ nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới đầu tư và thúc đẩy lực cầu mạnh mẽ hơn nữa.

Đặc điểm của giai đoạn 2 – Pha tăng giá: Tăng tốc

– Giá cổ phiếu nằm trên đường trung bình động 200 ngày (hoặc MA 40 tuần).

– MA 200 đang trong xu hướng dốc lên.

– Đường MA 150 ngày (hoặc MA 30 tuần) nằm trên đường MA 200 ngày (hoặc MA 40 tuần).

– Giá cổ phiếu có xu hướng tăng rõ rệt, được xác nhận bằng chuỗi các đỉnh sau cao hơn đỉnh trước và đáy sau cao hơn đáy trước (theo mô hình bậc thang).

– Các đường trung bình động ngắn hạn nằm trên đường trung bình động dài hạn (ví dụ: MA 50 ngày nằm trên MA 150 ngày).

– Khối lượng giao dịch tăng vọt trong các phiên (hoặc tuần) tăng giá; ngược lại, khối lượng ở mức thấp trong các phiên (hoặc tuần) điều chỉnh.

GIAI ĐOẠN 3 – Pha tạo đỉnh: Phân phối

Không có bữa tiệc nào kéo dài mãi mãi. Trên thị trường chứng khoán, không một cổ phiếu nào có thể duy trì đà tăng trưởng vô hạn. Khi doanh thu và lợi nhuận vẫn tiếp tục tăng nhưng tốc độ tăng trưởng bắt đầu chậm lại, đó có thể là tín hiệu cho thấy cổ phiếu đang bước vào giai đoạn phân phối.

Trong giai đoạn này, dù cổ phiếu vẫn có thể thiết lập các đỉnh mới, nhưng độ biến động sẽ gia tăng và khối lượng giao dịch thường tăng cao trong các phiên điều chỉnh. Lúc này, cổ phiếu không còn được thu gom bởi các nhà đầu tư tổ chức mà dần được “chuyển nhượng” sang tay các nhà đầu tư nhỏ lẻ, thiếu kinh nghiệm.

Dòng tiền thông minh – những người đã mua từ đầu giai đoạn 2 – bắt đầu chốt lời khi giá vẫn đang ở vùng cao, thường là đợt tăng giá mạnh cuối cùng. Người mua lúc này là những “tay chơi mới”, bị hấp dẫn bởi thành tích tăng giá trong quá khứ và kỳ vọng rằng cổ phiếu sẽ còn tăng tiếp. Đây chính là biểu hiện rõ ràng của hành vi đầu tư theo đám đông.

Trong giai đoạn 3, cổ phiếu bắt đầu thể hiện các tín hiệu “đạt đỉnh”. Độ biến động giá tăng lên và xu hướng trở nên hỗn loạn, khác biệt hoàn toàn với nhịp tăng ổn định của giai đoạn 2. Phố Wall tiếp tục nâng cao kỳ vọng lợi nhuận đến mức phi thực tế, khiến công ty khó lòng vượt qua các ước tính đó. Đến một lúc nào đó, tăng trưởng EPS sẽ chậm lại – hoặc là giá cổ phiếu sẽ đi trước để phản ánh sự suy giảm lợi nhuận, hoặc là giá sẽ bắt đầu điều chỉnh sau khi công ty công bố kết quả thực tế thấp hơn kỳ vọng.

Đặc điểm của giai đoạn 3

– Độ biến động tăng rõ rệt. Mặc dù xu hướng tổng thể có thể trông giống giai đoạn 2 (vẫn đang tăng), nhưng chuyển động giá bắt đầu trở nên bất ổn và thất thường hơn.

– Xuất hiện các phiên (hoặc tuần) giảm giá mạnh nhất kể từ khi bắt đầu xu hướng tăng – và thường đi kèm khối lượng giao dịch tăng vọt.

– Giá cổ phiếu dao động quanh đường MA 200 ngày, có thể nằm trên hoặc dưới, cho thấy xu hướng tăng đang suy yếu.

– Đường MA 200 ngày bắt đầu mất đà, đi ngang và sau đó dần chuyển sang xu hướng giảm.

GIAI ĐOẠN 4 – Pha giảm giá: Tháo chạy

Giai đoạn này bắt đầu khi báo cáo kết quả kinh doanh cho thấy đà tăng trưởng EPS (Earnings Per Share – lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu) bắt đầu chững lại hoặc sụt giảm rõ rệt. Trong nhiều trường hợp, công ty công bố kết quả lợi nhuận gây thất vọng so với kỳ vọng thị trường, hoặc chính họ hạ dự báo lợi nhuận trong các quý tới.

Ở một số ngành, dấu hiệu cho thấy công ty sắp đối mặt với khó khăn có thể đến từ việc hàng tồn kho tăng cao – phản ánh nhu cầu thị trường suy yếu – hoặc sự cạnh tranh gay gắt về thị phần. Một khi xu hướng giá chuyển từ giai đoạn thiết lập đỉnh (giai đoạn 3), thì khả năng bước sang giai đoạn 4 giảm giá là rất cao.

Trong suốt giai đoạn 4, lợi nhuận của công ty tiếp tục suy giảm hoặc thậm chí chuyển sang thua lỗ, khiến áp lực bán tháo gia tăng mạnh. Áp lực bán có thể kéo dài cho đến khi nguồn cung trên thị trường dần cạn kiệt. Khi đó, cổ phiếu sẽ bị giới đầu tư lãng quên – chuyển về lại giai đoạn 1 trong chu kỳ giá. Giai đoạn 1 này có thể kéo dài trong vài tháng nếu công ty nhanh chóng quay lại đà tăng trưởng, hoặc kéo dài nhiều năm nếu công ty cần thời gian để tái cấu trúc. Trong một số trường hợp, công ty có thể đi đến phá sản.

Về bản chất, giai đoạn 4 là hình ảnh đối lập hoàn toàn với giai đoạn 2. Trong khi giai đoạn 2 có dòng tiền lớn đổ vào và giá tăng kèm khối lượng tích cực, thì giai đoạn 4 là lúc lực bán mạnh thống trị thị trường: khối lượng thường tăng cao trong các phiên giảm giá và suy yếu trong các phiên hồi phục. Đây là giai đoạn nhà đầu tư nên tránh tham gia, bởi rủi ro là rất lớn và không có động lực hỗ trợ xu hướng giá.

Đặc điểm của giai đoạn 4

– Giá cổ phiếu giao dịch dưới đường trung bình động 200 ngày (hoặc MA 40 tuần).

– MA 200 ngày (vốn đã đi ngang hoặc bắt đầu giảm từ giai đoạn 3) nay cho thấy xu hướng giảm rõ rệt.

– Giá cổ phiếu tiến gần hoặc thiết lập mức đáy mới trong 52 tuần.

– Mẫu hình giá chuyển thành bậc thang đi xuống với chuỗi các đỉnh sau thấp hơn đỉnh trước và đáy sau thấp hơn đáy trước.

– Các đường trung bình động ngắn hạn nằm dưới đường trung bình động dài hạn.

– Khối lượng giao dịch tăng mạnh trong các phiên hoặc tuần giảm giá; ngược lại, khối lượng ở mức thấp trong các phiên hoặc tuần tăng giá.

– Số ngày và tuần giảm giá (với khối lượng cao hơn trung bình) nhiều hơn số ngày và tuần tăng giá (với khối lượng thấp hơn trung bình).

Chu kỳ giá

Sau khi đã tìm hiểu kỹ về bốn giai đoạn riêng biệt trong chu kỳ giá, điều quan trọng cần ghi nhớ là mục đích của việc nghiên cứu này không phải để định thời điểm mua bán chính xác (tôi sẽ trình bày một phương pháp hiệu quả hơn về định thời điểm ở các chương sau). Thay vào đó, giá trị thực sự mà kiến thức về bốn giai đoạn mang lại chính là khả năng nhận diện một cổ phiếu đang ở giai đoạn nào trong chu kỳ giá, từ đó so sánh với chu kỳ tăng trưởng lợi nhuận của công ty.

Trên thực tế, một cổ phiếu có thể trải qua chu kỳ giá nhiều lần trong suốt vòng đời của nó. Và với sự hiểu biết rõ ràng về chu kỳ giá, bạn sẽ nhận ra rằng mình chỉ nên tham gia mua khi cổ phiếu đang bước vào giai đoạn 2 – pha tăng tốc. Tôi không dành sự quan tâm cho những cổ phiếu đang ở giai đoạn 1, không muốn bị mắc kẹt trong giai đoạn 3 và luôn cố gắng tránh xa hoàn toàn giai đoạn 4.

Happy Live Team biên soạn/Phù thủy chứng khoán Mark Minervini

PRE-ORDER CHÍNH THỨC MỞ NGÀY 20/7