Xuyên suốt lịch sử, con người đã sử dụng hai cách chính để nắm giữ tiền: tiền vật lý (tiền mặt, vàng, gia súc, muối…) và tiền trung gian được quản lý bởi một cơ quan uy tín. Tuy nhiên, cả hai hình thức này đều có những hạn chế riêng, nhưng Bitcoin thì giải quyết được hạn chế đó.

Trở ngại với tiền truyền thống và Bitcoin giải quyết được điều đó

Xuyên suốt lịch sử loài người, có hai cách để nắm giữ tiền đó là: sở hữu vật chất (tiền mặt, thỏi vàng, gia súc, muối,…), hoặc có một cơ quan đáng tin cậy như ngân hàng hay người đứng đầu quản lý số tiền mà bạn có.

Cả hai hình thức tiền này đều có vấn đề riêng của nó.

Những thiếu sót của các hình thức tiền vật lý, hay hữu hình, như tiền mặt là khá rõ ràng: nó dễ bị trộm cắp, không thể sử dụng trực tuyến hay thực hiện giao dịch với nơi khác có khoảng cách xa (mua vật phẩm bằng tiền mặt từ một ai đó ở nước ngoài), nó có thể bị làm giả, khá khó khăn để lưu trữ và vận chuyển.

Vấn đề của tiền trung gian

Để giải quyết vấn đề này, con người đã phát minh ra tiền trung gian bởi một cơ quan uy tín như ngân hàng hoặc chính quyền địa phương. Nhiều hình thức của tiền và phương thức thanh toán đều thuộc các nhóm phân loại này: tài khoản ngân hàng, khoản vay ngân hàng, thẻ tín dụng, chi phiếu và nhiều công cụ tài chính khác mà chúng ta sử dụng ngày nay. Bằng cách tin tưởng vào một cơ quan trung ương, hay người trung gian, bạn có thể giải quyết được hầu hết các vấn đề của tài sản hữu hình:

– Bạn có thể tin tưởng một ngân hàng giữ tiền an toàn hơn là bạn giữ ở nhà (hãy so sánh việc sở hữu tài khoản ngân hàng với việc nhồi nhét tiền mặt bên dưới nệm của bạn).

– Bạn có thể thực hiện thanh toán trực tuyến và điện tử nhanh chóng, vì các thủ thuật thanh toán được thực hiện dễ dàng như cách ngân hàng cập nhật số dư tài khoản (các con số sẽ được lưu lại đâu đó trên hệ thống).

– Thật khó để làm giả tiền khi một cơ quan uy tín theo dõi chính xác số tiền mà mọi người có (bởi vì khi không có hồ sơ tập trung nào lưu thông tin về số tiền mặt mà mọi người có, thì cách duy nhất để phát hiện được kẻ giả mạo là hy vọng bạn có thể phân biệt được tiền giả với tiền thật).

Nếu bạn tin tưởng người trung gian để giữ tiền của bạn, thì bạn không cần phải mang theo tiền bên cạnh mình.

Loại tiền trung gian qua người trung gian này thực sự rất đặc biệt. Tuy nhiên có một lý do khiến mọi người vẫn sử dụng tiền mặt và vài cửa hàng chỉ chấp nhận thanh toán tiền mặt là: tiền trung gian qua người trung gian (middleman-mediated money – M3) cũng có phần thiếu sót của nó, hầu hết trong số đó xuất phát từ chính thực tế là có một người trung gian.

Vấn đề đầu tiên: Khi tiền của bạn chảy qua người trung gian, bạn cần phải tuân theo các luật lệ của họ, điều đó thường được hiểu là phải trả phí. Khi bạn thanh toán bằng thẻ tín dụng, người bán không nhận được trọn vẹn khoản tiền; họ phải trả phí giao dịch cho hệ thống thẻ tín dụng (khoảng 1,5 – 2,5% đối với thẻ Visa, Mastercard, và Discover; 2,5 – 3,5% cho American Express).

Gửi tiền quốc tế qua PayPal sẽ khiến bạn mất khoảng 3% phí giao dịch, nếu bạn là người bán và chấp nhận thanh toán bằng PayPal thì bạn cũng mất khoảng 3%. Ngoài ra, phí gửi tiền nước ngoài bằng Western Union, MoneyGram, Xoom hoặc các công ty chuyển tiền khác cũng có thể mất khoảng vài phần trăm.

Bây giờ bạn có thể hiểu được lý do vì sao mà nhiều cửa hàng chỉ sử dụng tiền mặt hoặc có một mức giá tối thiểu cho bạn để sử dụng thẻ tín dụng.

Vấn đề thứ hai: Với M3, bạn chỉ có thể sử dụng nó khi được cấp quyền truy cập bởi người trung gian. Thực tế, điều này có nghĩa là khoảng hai tỷ người không sử dụng dịch vụ tài chính, ngân hàng đều không thể sử dụng bất kỳ khoản tiền nào liên quan đến tài khoản ngân hàng (có nghĩa là, hầu hết M3), và người có tín dụng xấu hoặc không có tín dụng sẽ không sử dụng được thẻ tín dụng.

Vấn đề lớn cuối cùng với M3 là bạn đang giao phó tiền của bạn cho họ – và ngày nay được hiểu là dữ liệu của bạn. Các ngân hàng khá tốt trong việc không làm mất tiền của bạn, nhưng thật sự không ở đâu có thể tốt bằng hồ sơ theo dõi bảo mật dữ liệu của các cơ quan tài chính. Những hacker đã đánh cắp dữ liệu của 100 triệu khách hàng ở JPMorgan trong năm 2014, các thông tin nhạy cảm (như ngày tháng năm sinh, địa chỉ,…) của 100 triệu khách hàng ở Capital One đã bị đánh cắp vào năm 2019. Và vụ hack khét tiếng nhất được biết đến là thông tin cá nhân (bao gồm số An sinh Xã hội) của gần 150 triệu người Mỹ bị đánh cắp trên Equifax.

Nói tóm lại, tài sản hữu hình không an toàn, bất tiện, dễ bị làm giả và không thực tế khi thanh toán kỹ thuật số.

Tiền trung gian qua người trung gian, hay M3, sẽ giải quyết được các vấn đề trên. Nhưng bên cạnh đó, M3 có những khuyết điểm về phí giao dịch, thiếu khả năng tiếp cận và là một hình thức khác của việc không an toàn.

Đúng như vậy! Ngay bây giờ, chúng ta phải chọn thôi.

Phương án thay thế hợp lý hơn – Bitcoin/ Đá Rai

Nhưng nếu bạn nghĩ về nó thì bạn sẽ nhận ra rằng, những gì chúng ta thực sự cần ở tiền là tính vô hình. M3 đã cho ta thấy được tính vô hình bằng cách giới thiệu người trung gian: Nếu bạn tin tưởng vào các tổ chức quản lý và luân chuyển tiền cho bạn thì bạn không cần phải bận tâm đến vấn đề mang tiền theo bên mình nữa. Tuy nhiên, chúng ta không thể phủ định được việc người trung gian có nhiều mặt hạn chế.

Vậy có cách nào để loại bỏ người trung gian trong khi chúng ta vẫn có thể giữ lại được tính vô hình? Nói cách khác, có cách nào để bạn sở hữu được một dạng tiền vừa vô hình vừa không cần đến người trung gian?

Thực tế, con người đã phát minh một hình thức vô hình, không có người trung gian của tiền từ nhiều thế kỷ – trước khi Satochi giới thiệu Bitcoin với thế giới – tại hòn đảo nhỏ Yap của Micronesian ở giữa Thái Bình Dương, mang tên Đá Rai.

Bitcoin và tiền điện tử nói chung là những sản phẩm công nghệ mới đầy hứa hẹn với tiềm năng thay đổi cách thức hoạt động của hệ thống tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, cần có thêm thời gian để đánh giá tác động lâu dài và tiềm năng thành công của chúng.

Happy Live Team

Nguồn: sách Blockchain: Bước ngoặt lịch sử hay chỉ là bong bóng? (Hiện tại và tương lai của công nghệ Blockchain và tiền điện tử)