Tư duy thống kê và tài chính cơ bản nên được phổ cập ở khắp các bậc giáo dục – tại sao?
Xác suất và số liệu thống kê đơn giản nên có mặt trong môi trường học đường từ mẫu giáo đến lớp 12 và phân tích các trò chơi may rủi như tung đồng xu, xúc xắc và roulette là một phương pháp học có thể cung cấp cho chúng ta cách xử lý những vấn đề trong cuộc sống. Tại sao lại như vậy? Hãy cùng đến với quan điểm của “Người đàn ông đánh bại mọi thị trường” Edward Thorp với những cuộc phiêu lưu qua các nẻo đường khoa học, toán học, cờ bạc, các quỹ phòng hộ, tài chính và đầu tư.
Giáo dục là nền tảng tạo nên con người tôi.
Toán học dạy tôi lý luận một cách logic và đọc hiểu số liệu, bảng biểu, biểu đồ, và tính toán như một bản chất thứ hai. Vật lý, hóa học, thiên văn học và sinh học lật mở những điều kì diệu của thế giới và cho tôi thấy cách thức xây dựng mô hình và lý thuyết cho mô tả và dự đoán. Điều này cho tôi quả ngọt trong cả cờ bạc và đầu tư.
Giáo dục xây dựng phần mềm cho bộ não của bạn. Hãy hình dung bản thân bạn như một chiếc máy tính lúc vừa chào đời, được cài sẵn một hệ điều hành cơ bản và ngoài ra chẳng còn gì nhiều. Học cũng hệt như thêm các chương trình lớn và nhỏ vào chiếc máy tính này, từ vẽ khuôn mặt đến đạp xe, đọc chữ, rồi thuần thục tính toán. Bạn sẽ sử dụng các chương trình này để khẳng định mình trên thế giới. Phần lớn những gì tôi học đến từ trường học và thầy cô. Thậm chí càng quý giá hơn khi từ tấm bé tôi đã học cách dạy cho bản thân mình. Điều này được tưởng thưởng xứng đáng bởi không có bất kỳ khóa học nào về dạy cách đánh bại blackjack, xây dựng một máy tính cho roulette, hay khởi động một quỹ phòng hộ trung lập thị trường.
Bạn có bỏ ngang “bài toán xác suất thống kê trong đời sống”, mà không hay?
Tôi nhận thấy hầu hết mọi người không hiểu việc tính toán các khả năng có thể xảy ra cần thiết để thấu hiểu các trò chơi cờ bạc hay giải quyết các vấn đề trong cuộc sống thường nhật. Chúng ta không cần kỹ năng này nếu chỉ tồn tại như một loài thú vật trong những cánh rừng hoang sơ. Nghe tiếng con sư tử gầm gừ, bạn cứ thế chộp lấy cái cây gần nhất và leo lên theo bản năng xong tính cách phải làm gì tiếp theo.
Ngày nay chúng ta thường có thời gian để suy nghĩ, tính toán, và lên kế hoạch cho tương lai, và đây là lúc toán học có thể giúp chúng ta đưa ra quyết định. Ví dụ như dây an toàn và túi khí có “đáng giá” không? Giả sử chúng ta nâng cấp 100 triệu xe với chi phí 300 đô la mỗi chiếc, tổng cộng là 30 tỷ đô la, và cứu sống 5.000 mạng người khỏi tai nạn giao thông mỗi năm. Nếu những chiếc xe này có thêm tính năng an toàn khoảng 10 năm, thì 50.000 người được cứu sống với chi phí 30 tỷ đô la, hay 600.000 đô la mỗi sinh mệnh. Mặc dù nhiều người trong ngành công nghiệp ô tô không đồng tình, chính phủ đã chi tiền và cứu được nhiều mạng sống.
Còn đối với người hút thuốc một gói mỗi ngày thì sao? Bốn mươi năm hút hít sẽ làm giảm tuổi thọ trung bình của anh ta đi bảy năm. Mỗi điếu thuốc không chỉ mang con người ta đến gần cái chết thêm 12 phút mà còn làm tăng thêm các vấn đề sức khoẻ để rồi sức khỏe của họ tiếp tục bung bét hết những tháng năm còn lại. Kế đến là chi phí cho phần còn lại chúng ta, cụ thể là chi phí y tế cao hơn vào những năm cuối đời, nhiều ngày bệnh tật hơn trong thời gian làm việc, và mầm bệnh từ hút thuốc thụ động. Nhưng đây là trung bình. Một số người hút thuốc không chết vì các bệnh liên quan đến hút thuốc lá, trong khi những người khác lại chết sớm.
Nó giống như trò cờ bạc trong roulette. Trung bình bạn mất năm xu khi bạn đặt cược một đô la. Nhưng đây là một mức trung bình. Một số người chơi cờ bạc trắng tay chớp nhoáng và những người khác có thể nắm giữ tiền chơi được trong một thời gian.
Một trong những vấn đề chính trong chính sách công ngày nay là sự đánh đổi giữa chi phí và lợi ích của các thủ tục nhất định. Một số lựa chọn quả thật khó khăn. Ta nên chi 500.000 đô la để cứu sống một người bị nhiễm thể lao kháng thuốc hiếm hay sử dụng cùng số tiền đó để cứu sống 50 người bằng cách cung cấp 5.000 liều vắc-xin cúm với 10 đô la cho mỗi học sinh? Tư duy thống kê có thể giúp chúng ta giải quyết những lựa chọn như thế này.
Tư duy thống kê nói riêng và tài chính cơ bản nói chung nên được phổ cập ở các trường tiểu học và trung học
Tôi tin rằng xác suất và số liệu thống kê đơn giản nên có mặt trong môi trường học đường từ mẫu giáo đến lớp 12 và phân tích các trò chơi may rủi như tung đồng xu, xúc xắc và roulette là một phương pháp học có thể cung cấp cho chúng ta cách xử lý những vấn đề này. Hiểu tại sao sòng bạc thường giành chiến thắng có thể giúp chúng ta khỏi trở thành con bạc và dạy chúng ta hạn chế thua lỗ trước các trò chơi có giá trị giải trí. Cờ bạc bây giờ một khoản thuế ăn mòn xã hội lớn bị ngó lơ, là rút tiền từ những người không có khả năng thiệt hại.
Hầu hết những gì tôi học được từ cờ bạc cũng đúng cho đầu tư. Người ta gần như không hiểu gì về ý niệm rủi ro, phần thưởng, và sự thiếu chắc chắn. Kết quả đầu tư của họ có thể đã tốt hơn nếu họ hiểu. Chẳng hạn, nhiều năm trước, hiệp hội các chủ sở hữu nhà của tôi giữ dự trữ tiền mặt trong tín phiếu kho bạc Mỹ 30 ngày để đảm bảo an toàn tuyệt đối. Tuy nhiên, họ chỉ chi tiêu khoảng 1/5 số tiền dự trữ mỗi năm. Tôi đề nghị họ đưa 1/5 lượng tiền dự trữ của mình vào trái phiếu Mỹ sẽ đáo hạn trong năm tới, một phần năm khác sẽ đáo hạn sau hai năm, và cứ thế. Chiến lược nổi tiếng này có tên Bậc Thang (Laddering), thường mang lại lợi nhuận vì những trái phiếu dài hạn của Mỹ, với càng nhiều dao động giá trước khi đáo hạn, thường sinh lợi nhiều hơn. Trái phiếu năm năm đánh bại tín phiếu 30 ngày khoảng 1,8% hàng năm suốt 81 năm qua. Kế toán trưởng của hiệp hội, một kế toán viên chuyên nghiệp thoạt đầu phản đối ý tưởng trên nhưng sau đó đồng ý và đầu tư có lợi.
Tôi muốn nhìn thấy tài chính cơ bản được phổ cập ở các trường tiểu học và trung học. Nếu càng nhiều người dân chúng ta biết cách cân đối sổ chi phiếu của mình lẫn tạo lập và đọc hiểu các báo cáo thu nhập và bảng cân đối cho bản thân, có lẽ họ đã làm tốt hơn trong việc lựa chọn nhà ở theo mức sống của mình. Quản lý các khoản đầu tư đúng đắn sẽ giúp mọi người chuẩn bị chu đáo hơn cho thời gian nghỉ hưu và đỡ phụ thuộc vào xã hội hơn trong quãng đời của họ.
Trích sách “Người đàn ông đánh bại mọi thị trường”
Người Đàn Ông Đánh Bại Mọi Thị Trường: từ sòng bạc Las Vegas tới phố Wall – Edward Thorp
