Cuộc chiến cola đã kết thúc từ lâu rồi và các bạn có thể không tin nhưng Coca-Cola và Pepsi đang ở cùng “phe” với nhau đấy!

Bài viết dưới đây là chia sẻ của Robert Bonwell Parker, một luật sư chuyên về luật tranh tụng và giải trí. Lưu ý rằng do chủ đề liên quan đến hai công ty Mỹ nên Robert chỉ đề cập đến luật của quốc gia này mà thôi!

Trước khi đi vào câu chuyện của Coca-Cola và Pepsi, hãy tìm hiểu một chút về sở hữu trí tuệ. Có bốn lĩnh vực chính là bản quyền, bằng sáng chế, nhãn hiệu và bí mật kinh doanh. Mỗi lĩnh vực bảo vệ một loại tài sản và một nhóm người khác nhau. Một điều quan trọng cần ghi nhớ trong trường hợp của hai gã khổng lồ giải khát: Bạn không thể bảo vệ một ý tưởng. Nó không phải là tài sản trí tuệ và bạn chỉ có thể bảo vệ một ý tưởng khi đã thành sản phẩm.

Luật bản quyền bảo vệ những “thứ hữu dụng”. Nhóm người được bảo vệ là những người tạo ra sản phẩm. Khi một người tạo ra một thứ gì đó, cho dù là một bản nhạc, một cuốn tiểu thuyết hay một tấm thiệp chúc mừng thông minh, tất cả đều được luật bản quyền bảo vệ. Người khác hoàn toàn có thể sử dụng ý tưởng tương tự nhưng họ không thể sao chép cách làm cụ thể.

Luật sáng chế bảo vệ “sự phát triển của khoa học”. Nhóm người được bảo vệ là các nhà sáng chế. Khi một người tạo ra cách mới để thực hiện một điều gì đó, họ có thể tuyên bố quyền sáng chế với cách làm đó. Các sáng chế chỉ tồn tại trong 20 năm và khi đó, bất cứ ai cũng có thể tạo ra một phiên bản “chung” cho sáng chế đã được cấp bằng.

Luật nhãn hiệu giúp người tiêu dùng tránh bị “nhầm lẫn” và họ là nhóm người được bảo vệ chính chứ không phải các doanh nghiệp như mọi người vẫn nghĩ. Nhãn hiệu có thể là từ ngữ, biểu tượng hay những đặc tính có tính phân biệt giúp người tiêu dùng nhận biết được xuất xứ của sản phẩm họ mua.

Luật bí mật kinh doanh được ra đời muộn nhất trong nhóm. Nó chỉ được công nhận chính thức từ năm 1974 và trở thành tài sản trí tuệ được bảo vệ liên bang từ năm 2016. Luật này bảo vệ các bí mật kinh doanh và đối tượng được bảo vệ chủ yếu là những công ty có nhiều nhân viên. Luật bí mật kinh doanh cho phép các công ty ngăn những cựu nhân viên hoặc nhân viên đang làm việc cho họ sử dụng, bán hoặc công bố bí mật kinh doanh ra ngoài.

Đó là bốn lĩnh vực chính của sở hữu trí tuệ và dưới đây là câu trả lời cho thắc mắc của không ít người: “Tại sao Coca-Cola không kiện Pepsi?”.

Như chúng ta đã biết, Coca-Cola ra đời năm 1886. Ban đầu, nó được tạo ra như một sự thay thế cho chất có tính gây nghiện là morphine (bị cấm ở miền Nam nước Mỹ) bằng cách kết hợp các dẫn xuất của cocaine (“Coca”) và caffeine (“Cola, từ hạt kola chứa caffeine của châu Phi).

Coca-cola được cấp bằng sáng chế như một liều thuốc mới và được bán dưới nhãn hiệu Coca-Cola. Logo ra đời lần đầu năm 1888 của họ được cả luật nhãn hiệu và luật bản quyền bảo vệ.

Năm 1892, Asa Candler thành lập công ty Coca-Cola và công ty đó đã tồn tại cho đến ngày nay. Mặc dù vậy, công ty này không có quyền thực sự với sáng chế hay biết được công thức thực sự. Cả hai đều được Charley Pemberton, con trai người dược sĩ tạo ra công thức ban đầu nắm giữ. Khi nhận thức được giá trị của công thức đó, một cuộc chiến đã nổ ra giữa Pemberton và Candler.

Sau khi Pemberton qua đời hai năm sau (vì lạm dụng rượu và thuốc phiện), Candler đã giành được toàn quyền kiểm soát tài sản sở hữu trí tuệ của Coca-Cola bao gồm bằng sáng chế y học ban đầu, nhãn hiệu của tên Coca-Cola, nhãn hiệu và bản quyền đối với logo bằng chữ và bí mật kinh doanh của công thức ban đầu vốn được bảo vệ rất cẩn thận.

Trong khi đó, vào gần như cùng thời điểm đó, một dược sỹ ở gần Bắc Carolina cũng phát triển loại thuốc bổ mang tên Pepsi nhưng đến tận năm 1903, công thức của Pepsi mới được cấp bằng sáng chế. Vấn đề là công thức này thậm chí có thể đã ra đời trước Coca-Cola. Đồ uống Pepsi cũng chứa soda và hạt kola nhưng vani lại được dùng làm thành phần chính thay coca bởi nó ít gây tê và ngon hơn.

Dù cạnh tranh trong cùng thị trường nhưng Pepsi đã có một số quyết định kinh doanh sai lầm. Khi Coca-Cola phát triển cực nhanh vào những năm 1920, Pepsi lại tuyên bố phá sản năm 1923, tròn 20 năm sau khi được cấp bằng sáng chế. Đến năm 1941, Pepsi mới được tái sinh ở New York.

Dưới đây là một số mốc thời gian đáng chú ý:

Những năm 1880: Công thức của Pepsi được phát minh.

Năm 1886: Công thức của Coca-Cola được phát minh.

Năm 1886: Công thức của Coca-Cola được cấp bằng.

Nưm 1903: Công thức của Pepsi được cấp bằng.

Những cột mốc đan xen này đã khiến bất kỳ vụ kiện tụng liên quan đến sáng chế nào trở nên rất phức tạp. Coca-Cola không thể nói rằng Pepsi ăn cắp sáng chế của họ vì Pepsi được cho là phát minh ra công thức từ trước. Mặt khác, Pepsi cũng không thể cáo buộc Coca-Cola vi phạm bản quyền do Coca-Cola được cấp bằng trước.

Trong trường hợp nào đi chăng nữa, cả hai cũng không thực sự đối đầu với nhau vì sẽ chẳng đáng để lôi nhau ra tòa: Pepsi không phải mối bận tâm của Coca-Cola cho đến năm 1941 và bằng sáng chế của Coca-Cola hết hạn năm 1906, gần ba năm sau khi bằng của Pepsi có hiệu lực.

Vì lý do đó, chẳng công ty nào có thể khẳng định rằng đối phương đang ăn cắp bí mật kinh doanh của mình. Ngay cả ở thời điểm hiện tại, việc này cũng khó thực hiện. Mỗi bên có xuất phát điểm từ công thức thuộc về hai dược sỹ khác nhau, những người đã tạo ra công thức gần như cùng một thời điểm. Ngày đó, khả năng hai người thuộc hai bang khác nhau quen biết nhau và một người ăn cắp công thức của người kia thấp hơn nhiều so với ngày nay.

Về nhãn hiệu, Coca-Cola và Pepsi đều có nhãn hiệu riêng và chẳng ai nhầm lẫn hai công ty với nhau. Chỉ cần người tiêu dùng phân biệt được thì luật nhãn hiệu sẽ không được áp dụng. Còn về vấn đề bản quyền, việc này đã xảy ra từ khá lâu. Nhiều người tin rằng logo ban đầu của Pepsi đã sao chép của Coca-Cola.

Tuy vậy, người ta cho là lúc đó Pepsi không phải mối đe dọa đáng kể để Coca-Cola phải chú ý tới. Ngoài ra, cũng có câu hỏi về việc ai sẽ kiện Pepsi nhưng Pemberton thì không quan tâm còn Candler lại chưa có quyền kiểm soát bản quyền. Khi Candler có toàn quyền thì Pepsi đã dần thay đổi và khi hồi sinh sau phá sản, logo của họ vẫn khá giống ngày trước.

Có thể việc “khá giống” về logo sẽ gây ra một vài vấn đề trong luật nhãn hiệu và sáng chế nhưng lại không mấy quan trọng với luật bản quyền. Đáng chú ý là thời điểm đó, Coca-Cola là thức uống được ưa chuộng ở niềm Nam còn Pepsi thì ở miền Bắc nước Mỹ. Vậy nên hầu như chẳng có vụ kiện tụng nào liên quan đến vấn đề này cả. Và suy cho cùng, hiệu quả bán hàng phụ thuộc phần nhiều vào chất lượng đồ uống chứ không phải những con chữ ở trên thân chai.

Đến năm 1962, Pepsi tiếp tục đổi logo và lần này là một diện mạo hoàn toàn khác. Vì thế, không còn tồn tại bất cứ vi phạm nào từ thời điểm đó. Sáng chế đã hết hạn từ lâu, không có mối liên hệ giữa hai bên để có thể vi phạm luật bí mật kinh doanh và càng không có chuyện người tiêu dùng bị nhầm lẫn giữa hai thương hiệu.

Thế nhưng sẽ ra sao nếu bây giờ Coca-Cola khởi kiện vì những tổn thất trong quá khứ? Điều đó sẽ không xảy ra được vì thời hạn hiệu lực với các khiếu nại yêu cầu chúng cần được đưa ra trong vòng ba năm. Vậy nên Coca-Cola chỉ có thể kiện Pepsi từ năm 1941 đến 1944.

Thời điểm Pepsi trở thành đối thủ đáng gờm thì sở hữu trí tuệ duy nhất mà Coca-Cola còn là bí mật công thức. Liệu Coca-Cola có dùng điều đó để đối phó với Pepsi không? Có thể, nhưng thú vị là Pepsi cũng có thể làm như vậy.

Năm 2006, Joya Williams, một nhân viên của Coca-Cola đã lấy cắp một lọ mẫu thử của Coca-Cola, thứ có khả năng tiết lộ “công thức bí mật” của họ. Cô ta tìm cách bán cho Pepsi với giá 1,5 triệu USD.

Thế nhưng khi nhận được lời đề nghị, Pepsi đã nộp Williams cho FBI và cô bị kiện vì vi phạm luật bảo vệ bí mật kinh doanh. Động thái này của Pepsi khiến cả thế giới bất ngờ bởi người ta vẫn luôn nghĩ rằng Pepsi sẽ không ngại trả giá để có được công thức của đối thủ.

Nguyên nhân có thể là vì Pepsi đã có bí mật kinh doanh của riêng mình và không hứng thú với việc làm suy yếu luật bí mật kinh doanh đang bảo vệ cả hai bên khỏi những đối thủ cạnh tranh mới.

Tạm kết: Trên thực tế, có thể nói rằng Coca-Cola và Pepsi được tạo ra gần như cùng một thời điểm. Chính vì vậy, mọi cáo buộc sẽ dựa theo luật bằng sáng chế và bằng sáng chế của họ đã hết hạn từ…100 năm trước. Thời điểm hiện tại, họ chỉ được bảo vệ chủ yếu thông qua luật bí mật kinh doanh. Cuộc chiến cola đã kết thúc từ lâu rồi và các bạn có thể không tin nhưng Coca-Cola và Pepsi đang ở cùng “phe” với nhau đấy!

Nguồn: Cafebiz