TÂM LÝ ĐẦU TƯ: Tự tin thái quá và Phán đoán theo trực giác
Trong giới tài chính, các nhà đầu tư thường hay bảo nhau học cách giữ cái đầu lạnh, tránh bị mắc phải tâm lý FOMO (Fear-Of-Missing-Out). Nhưng ở phía đối lập với FOMO, các nhà đầu tư còn phải học cách giữ bản thân không bước vào trạng thái tự tin thái quá, dẫn đến những phán đoán theo trực giác, thiếu tính toán. Trong nội dung bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về tâm lý Tự tin thái quá và việc Phán đoán theo trực giác của đám đông.
⇒ Xem lại: TÂM LÝ ĐẦU TƯ: Mỏ neo tâm lý cho thị trường chứng khoán
Khi đánh giá tầm quan trọng của những mỏ neo tâm lý đối với thị trường, điều quan trọng là phải nhớ rằng dường như có một xu hướng phổ biến đối với sự tự tin quá mức trong niềm tin của một người. Mọi người sẵn sàng hành động dựa trên những câu chuyện hoặc lý do mà người ta có thể nghĩ rằng họ nên đặt ít niềm tin vào đó.
Mọi người nghĩ rằng họ biết rất nhiều, dù thực tế không như điều họ nghĩ. Họ thích bày tỏ ý kiến về những vấn đề họ có tí kiến thức về nó, và họ thường hành động theo những ý kiến này. Tất cả chúng ta đã quan sát hết lần này đến lần khác rằng có rất nhiều ngài biết tuốt ngoài kia. Nhưng các nhà tâm lý học đã mô tả xu hướng tự tin thái quá với một số sự quan tâm và chỉ dẫn về tính phổ quát của nó.
Các nhà tâm lý học Baruch Fischhof, Paul Slovic và Sarah Lichtenstein đã chỉ ra rằng nếu mọi người được hỏi những câu hỏi thực tế đơn giản (chẳng hạn như hai tạp chí nổi tiếng nào có lượng phát hành cao hơn hoặc hai nguyên nhân gây tử vong thường gặp hơn) và sau đó được yêu cầu đưa ra xác suất mà câu trả lời của họ là đúng, họ có xu hướng đánh giá quá cao xác suất mà họ đúng. Trên thực tế, khi mọi người nói rằng họ chắc chắn rằng họ đã đúng, thực tế họ chỉ đúng khoảng 80% trường hợp. Điều này càng gây chú ý hơn, khi tác giả phỏng vấn các nhà đầu tư; họ dường như bày tỏ ý kiến quá mạnh mẽ và vội vàng đưa ra những phán quyết tổng kết.
Sự tự tin thái quá, cho dù được tạo nên từ nguyên nhân nào, dường như là một yếu tố nền tảng thúc đẩy khối lượng giao dịch cao mà chúng ta quan sát thấy trong các thị trường đầu cơ. Nếu không có sự tự tin quá mức như vậy, người ta sẽ nghĩ rằng sẽ có rất ít giao dịch trên thị trường tài chính. Nếu mọi người hoàn toàn hành động theo lý trí, thì, đại khái, một nửa các nhà đầu tư nên nghĩ rằng họ có khả năng giao dịch dưới mức trung bình và do đó không sẵn sàng thực hiện giao dịch đầu cơ với nửa kia, những người mà họ nghĩ có thể sẽ lấn át họ trong giao dịch. Do đó, một nửa trên trung bình sẽ không có ai để giao dịch và lý tưởng nhất là không có giao dịch vì lý do đầu cơ.
Tính vô lý của
Sự Tự Tin Thái Quá
Sự tự tin thái quá trong các phán đoán đôi khi có thể khiến mọi người tin rằng họ biết khi nào một biến động thị trường sẽ diễn ra, ngay cả khi họ thường tin rằng đó là vấn đề trí tuệ mà giá cổ phiếu không thể dự đoán được.
Tại sao mọi người sẽ nghĩ rằng họ biết thị trường sẽ diễn biến ra sao vào bất kỳ ngày nào, và đặc biệt là vào một ngày hỗn loạn như vậy? Ý tưởng rằng người ta biết những điều như vậy trái ngược với những quan sát cơ bản nhất về dự báo thị trường, và trái ngược với sự khôn ngoan thông thường rằng canh thời điểm thị trường chính xác là rất khó. Khá nhiều người dường như không nhất quán tin rằng thị trường không bao giờ được dự báo trước.
Những cảm giác mang tính trực giác về diễn biến trong tương lai của thị trường là vô cùng quan trọng đối với quá trình sụp đổ của thị trường chứng khoán, vì rõ ràng chính những phán đoán trực giác này đã đặt ra các mỏ neo ngăn chặn sự giảm giá. Để hiểu bong bóng đầu cơ, tích cực hay tiêu cực, chúng ta phải thừa nhận rằng sự tự tin thái quá trong các phán đoán trực giác của một người có vai trò nền tảng.
*Bài viết được trích từ sách Lạc Quan Tếu của tác giả Robert Shiller, Happy Live tổng hợp.
Có thể bạn quan tâm: Lạc Quan Tếu – Irrational Exuberance
Nhận diện SIÊU BONG BÓNG
Cơ hội làm giàu từ sự phi lý trí của thị trường chứng khoán
