Thị trường tài chính ngày nay đã và đang thay đổi với tốc độ chóng mặt bởi sự bùng nổ của công nghệ, sự tham gia ngày càng tăng của các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức, và sự ra đời của các sản phẩm và công cụ giao dịch mới. Chiến lược Đi theo xu hướng của Tom Basso, được phát triển dựa trên nguyên tắc phân tích xu hướng thị trường và giao dịch theo xu hướng đó, đã giúp ông gặt hái được nhiều thành công trong thị trường tài chính biến động.

Bài phỏng vấn giữa Aaron và Tom Basso đã cung cấp cho chúng ta những góc nhìn khách quan về chiến lược Đi theo xu hướng và những bí quyết giúp Tom Basso thành công với chiến lược này. Nếu bạn đang muốn cải thiện tâm lý và vận hành chiến lược giao dịch theo xu hướng của mình, vậy hãy cùng Happy Live đi chi tiết vào bài viết nhé!

Aaron: Trở lại với thời điểm khi anh mới bắt đầu hành trình, nếu nghĩ về những năm tháng đầu tiên, thì anh sẽ nhớ về những trải nghiệm đó như thế nào?

Tom: Điều đầu tiên xuất hiện trong đầu tôi sẽ khiến anh cười đấy, bởi vì có thể nói rằng trong những năm đầu tiên, tôi đã thua lỗ khá nhiều, phạm nhiều sai lầm, chỉ lang thang và cố gắng tìm ra con đường của riêng mình. Tôi đã học được rất nhiều về phân tích cơ bản, và tôi đọc rất nhiều bản tin, hết nhận định này đến nhận định khác đến mức tôi hoàn toàn bối rối.

Tôi đã nhận ra dù sớm hay muộn thì một một người giao dịch luôn phải chịu trách nhiệm cho những gì anh ta hoặc cô ấy đang làm. Cách duy nhất để bạn có thể làm được như vậy đó là đơn giản hóa mọi thứ đến mức bạn có thể nói, “Đây là cách mà tôi sẽ thực hiện giao dịch. Tôi sẽ lấy dữ liệu này, tôi sẽ phân tích hoặc xử lý nó, và sẽ có một luồng lệnh giao dịch xuất phát từ tôi.” Khi tôi làm việc đó một cách hiệu quả, nghiêm túc, và có kỷ luật, thì đó là lúc tôi có thể phân tích liệu rằng cách tiếp cận này có đang hiệu quả hay không, sau đó nếu nó không hiệu quả tôi có thể điều chỉnh, cải thiện và khiến nó ngày càng tốt hơn.

Một vài năm đầu tiên của tôi thực ra là những năm thua lỗ. Những năm đầu đó đòi hỏi một tầm nhìn xa, những thông tin chiến lược và sự kiên nhẫn để bạn có thể tiếp tục, bởi vì có biết bao nhiêu lần bạn muốn đập đầu vào tường trước khi ngừng lại? Chắc chắn tôi đã có rất nhiều lần như vậy trong những năm đầu tiên dấn thân vào nghề này.

Aaron: Phần lớn chúng ta có lẽ sẽ không bao giờ quên được giao dịch đầu tiên của mình – anh có nhớ giao dịch đầu tiên của mình là gì và kết quả của nó như thế nào không?

Tom: Tôi không nhớ giao dịch cụ thể, nhưng tôi nhớ rằng đó là một giao dịch cổ phiếu, và tôi nghĩ rằng mình đã mua nó dựa trên lời mách nước của một ai đó. Tôi nghĩ rằng đó là cổ phiếu nhôm. Giao dịch đó đã khiến tôi nhận ra rằng mình đã không hiểu lời mách nước đó liên quan thế nào đến sức khỏe tài chính của nhôm, và rằng tôi không hề biết cách thoát khỏi giao dịch sau khi đã tham gia vào. Tôi thậm chí không có khả năng để vẽ biểu đồ hoặc làm bất cứ điều gì tương tự, vậy nên tôi đã cảm thấy mình giống như một con cá mắc cạn vậy. Tôi không biết mình đang làm gì. Tôi nhận ra điều đó khá nhanh, và may mắn là đã không mất quá nhiều tiền cho giao dịch đó. Tôi đã thua lỗ một chút, nhưng tôi nghĩ đó là một trải nghiệm học hỏi thú vị.

Aaron: Có đúng là khi bắt đầu, anh đã thua lỗ trong năm năm liên tiếp không?

Tom: Đó là khi tôi giao dịch hàng hóa. Tôi nhớ rằng phải đến năm thứ tư thì tôi mới có thể hòa vốn được. Năm đầu tiên tôi để mất tiền, năm tiếp theo tôi mất ít tiền hơn, năm sau đó nữa tôi không còn mất nhiều tiền nữa, và sau đó cuối cùng thì hòa vốn. Có lẽ tôi phải mất bốn hoặc năm năm tôi mới có thể kiếm được mức lợi nhuận hợp lý.

Aaron: Làm thế nào mà anh vẫn có thể tiếp tục giao dịch trong khi đã thua lỗ hết bốn năm năm thế? Điều gì đã tạo động lực để anh không bỏ cuộc?

Tom: Làm thế nào mà tôi kiên trì ư? Chính bởi vì tôi là một kỹ sư hóa học. Tôi có công việc chính hàng ngày, tôi đang kiếm được tiền; thị trường có nhu cầu lớn với công việc của chúng tôi trong thời kỳ cấm vận dầu mỏ trong những năm 70 và 80. Tôi có một công việc tốt, nhiều cơ hội thăng tiến. Tôi được đánh giá cao trong công việc của mình. Tôi luôn là người được tăng lương nhiều nhất, thăng tiến tốt nhất, và cuối cùng tôi chuyển sang mảng kinh doanh trong ngành hóa chất và vừa cố gắng đi theo con đường đó vừa cố gắng để trở thành một nhà giao dịch giỏi hơn.

Nhờ vậy, tôi có dòng tiền. Và bởi vì tôi luôn giữ việc giao dịch của mình rất nhỏ, nên khi tôi giao dịch và chỉ để mất một số tiền không đáng kể, tôi không chỉ có thể dễ dàng bù đắp cho khoản lỗ, mà còn có thể gia tăng quy mô tài khoản của mình, có thể cải thiện tính đa dạng hóa của tài khoản, có thể cải thiện độ biến động và kiểm soát rủi ro, cùng với những điều khác nữa mà tôi đã học được trong giai đoạn đầu. Một vài điều trong số này chỉ cần nhiều vốn hơn là làm được, nên tôi đã làm việc thật chăm chỉ và cố gắng tiết kiệm nhiều nhất có thể để liên tục bổ sung vào tài khoản của mình.

Tôi đã có thể tiếp tục giao dịch bởi vì khi nhìn lại vào cuối mỗi năm, tôi luôn thấy rằng mình đã có tiến bộ. Tôi đã phạm sai lầm ít hơn, tôi không còn làm lỗ nhiều tiền nữa, tôi đã bắt được nhiều kiểu chuyển động giá mà tôi đang cố gắng bắt được.

Việc đó nói cho tôi biết rằng mình đang đi đúng hướng và tôi chỉ cần phải tiếp tục hoàn thiện, trở nên giỏi hơn, đa dạng hóa nhiều hơn và giữ chi phí ở mức thấp; rồi thì cuối cùng tôi cũng đến đích thôi. Quá trình này mất một thời gian khá dài.

Aaron: Anh cảm thấy liệu có bất kỳ cách nào để rút ngắn con đường học tập từ lúc bắt đầu cho đến khi đạt được lợi nhuận này không?

Tom: Trong thế giới hiện đại, người môi giới sẽ tặng cho bạn phần mềm luyện tập giao dịch miễn phí để bạn chạy thử nghiệm miễn phí hoặc đề nghị một mức chi phí rất thấp để bạn thực hiện giao dịch qua họ. 

Bạn có thể hoặc mua hoặc sử dụng rất nhiều phần mềm khác nhau với nhiều cấp độ phức tạp khác nhau, những phần mềm này cho phép bạn kiểm nghiệm một số ý tưởng giao dịch nhất định và bao quát nhiều loại dữ liệu. Vào thời của tôi, tôi chỉ tiếp cận được Thời báo The Wall Street Journal thôi. Tôi phải lưu giữ từng cuốn một. Khi thực hiện nghiên cứu, tôi sẽ lấy tờ The Wall Street Journal mỗi ngày và dán nó lên một mẫu giấy bởi vì những chiếc máy vi tính cỡ nhỏ và siêu nhỏ vẫn chưa được phát minh ra.

Vậy nên lúc đó tôi phải làm mọi thứ bằng tay. Tôi vẽ biểu đồ trên giấy và thực hiện nghiên cứu với lượng dữ liệu của nhiều năm. Tôi sẽ phải mất toàn bộ cuối tuần chỉ để cố gắng thử nghiệm một vài ý tưởng cho một thị trường cụ thể với dữ liệu trong vòng vài năm. Quá trình thực hiện rất cồng kềnh và vô cùng chậm chạp. Nhưng tôi biết rằng một khi hoàn thành, tôi có thể sử dụng chúng và hiểu được mình có thể làm được và không thể làm được những gì.

Việc này cũng buộc tôi, với tư cách là một nhà giao dịch, phải sống với từng giao dịch với dữ liệu quá khứ mỗi ngày. Ngày nay nhà giao dịch có thể tiếp cận những phần mềm tinh vi, hào nhoáng cho phép bạn chạy lượng dữ liệu của 20 năm với 60 thị trường khác nhau, và bạn sẽ nhanh chóng nhận được một vài con số nói rằng bạn sẽ kiếm được 20% lợi nhuận. Chúng ta sẽ không hiểu được chi tiết con số 20% đó đến từ đâu. Sẽ chỉ có một trang kết quả nghiên cứu xuất hiện với những con số thống kê hào nhoáng khiến bạn thốt lên rằng, “Ô, tôi thích cái này đấy; tôi sẽ làm như vậy.”

Nhưng bạn sẽ không cần sống với từng giao dịch mỗi ngày để có thể hiểu được khía cạnh tâm lý có thể xảy ra trong ngày giao dịch mà bạn buộc phải trải qua. Chà, bởi vì tôi làm mọi thứ bằng tay, nên cuối cùng thì tôi đã có thể thật sự hiểu được hành vi hàng ngày của một giao dịch nào đó.

Aaron: Anh có tự học về giao dịch bằng cách nào khác không?

Tom: Tôi đọc rất nhiều sách. Chúng tôi cũng có một nhóm ăn trưa để cùng nhau trao đổi ý kiến. Đó là hai cách giúp tôi liên tục mở rộng bộ não của mình.

Aaron: Trong suốt 10 năm đầu tiên hoạt động trong thị trường, có thời khắc nào đã thay đổi hoàn toàn cách anh tiếp cận công việc giao dịch không? Có bất kỳ khoảnh khắc ngộ ra điều gì đó hoặc bài học đáng nhớ nào sẽ luôn luôn đi cùng ông không?

Tom: Có một bài học mà tôi đã có nói với Jack Schwager trong quyển Những Pháp Sư Thị Trường Mới, đó là bài học đã khắc sâu trong trí nhớ tôi và có liên quan đến chiến lược kiểm soát giá bạc của anh em nhà Hunts ngày trước. Tôi không thể nhớ chính xác là năm nào, có lẽ là khoảng những năm 80. Tôi mua bạc như kế hoạch và khi đó, giá trị tài khoản hợp đồng tương lai của tôi có lẽ ở đâu đó giữa 70,000 và 100,000 đô. Quy mô tài khoản là tương đối tốt, nhưng nó vẫn khá nhỏ và đột nhiên giá bạc bắt đầu tăng mạnh.

Tôi quên mất mình đã mua bao nhiêu hợp đồng, có lẽ là bốn hoặc năm. Tôi đã quan sát số vốn của chính mình trong tài khoản – hôm nay nó là 125,000 đô sau đó lên 150,000 đô rồi lên 175,000 đô và rồi 200,000 đô. Nó đã tăng lên mốc 500,000 đô chỉ với một giao dịch. Và tài khoản của tôi cứ lên rồi lại xuống, biến động từ 25,000 cho đến 50,000 đô một ngày khi giá bạc đạt đỉnh và trở nên thất thường. Ở thời điểm đó tôi đã là một người giao dịch theo xu hướng giỏi. Tôi sẽ giữ giao dịch này, để nó chạy, để kẻ chiến thắng tiếp tục chạy. Tôi sẽ cắt lỗ sớm. Đó là quy tắc mà bạn phải tuân theo, và tôi thì rất kỷ luật trong việc thực hiện nguyên tắc đó.

Khi giá chạm điểm dừng lỗ – sau khi tôi đã di chuyển nó lên và đi theo xu hướng – giá trị sau cùng của tài khoản tôi đó là khoảng 250,000 đô. Nhìn bên ngoài thì không có gì sai với giao dịch này đúng không? Đúng vậy, chúng tôi bắt đầu với 50,000 hoặc 75,000 đô và cuối cùng nhận được 250,000 đô. Đó là một giao dịch tốt. Chắc chắn đó là một giao dịch có lời.

Nhưng khi tôi nhìn lại, tôi đã nghĩ về sự căng thẳng mà mình phải chịu đựng để vượt qua lần giao dịch đó, và tôi nghĩ, “Chờ một chút, mình có thực sự cần phải nắm giữ toàn bộ năm hoặc một con số hợp đồng nào đó trong suốt giao dịch không? Hay là sẽ tốt hơn nếu mình chỉ giữ vị thế với quy mô nhỏ hơn thế khi thị trường trở nên điên cuồng? Như thế thì với toàn bộ danh mục đầu tư, mọi công cụ đầu tư của tôi sẽ có khả năng sinh ra lợi nhuận hoặc gây thua lỗ tương đương nhau, và chúng sẽ có thể đa dạng hóa lẫn nhau một chút.

Trong trường hợp này, trong danh mục đầu tư của tôi bạc đã chiếm ưu thế lớn đến nỗi tôi có thể không cần giao dịch thêm bất kỳ hàng hóa nào khác. Với tôi việc đó có vẻ không ổn lắm, vậy nên tôi bắt đầu thực hiện nhiều nghiên cứu về độ biến thiên theo phần trăm vốn danh mục đầu tư. Từ thời điểm đó, tôi bắt đầu tạo ra phiên bản sơ khai nhất của phương pháp mà sau này Trendstat đã sử dụng thành công trong nhiều năm, đó là kiểm soát độ biến thiên. Cùng với đó là các biện pháp kiểm soát rủi ro mà chúng tôi cũng có áp dụng tại Trendstat. Điều này đã giúp hạn chế rủi ro của một thị trường cụ thể lên danh mục đầu tư và giúp tôi kiểm soát độ biến thiên mà thị trường đó đóng góp vào danh mục – cả hai đều được thể hiện bằng tỉ lệ phần trăm vốn.

Một khi đã có trong tay hai số liệu này, hiệu suất đầu tư sẽ trở nên nhất quán và dễ dự đoán hơn một chút, đồng thời lợi nhuận của danh mục đầu tư cũng sẽ tốt hơn. Tôi đoán các thông số này giúp tôi chọn được số lượng hợp đồng hợp lý để không có thị trường nào chiếm tỷ lệ thua lỗ quá cao. Sau này trong một vài trường hợp ở Trendstat tôi đã có tỷ suất kiểm soát theo phần trăm vốn đầu tư. Nhờ đó chúng tôi có khả năng tạo nên những danh mục đầu tư thực sự đa dạng hóa, những danh mục có lợi nhuận hoặc thua lỗ được đóng góp từ mọi thị trường.

Đó thực sự là một khoảnh khắc giác ngộ đối với bản thân tôi, bởi vì chắc chắn bạn có thể sử dụng những trải nghiệm giao dịch bạc như thế để suy nghĩ suốt đêm.

Aaron: Anh có thể giải thích rõ hơn ý nghĩa của việc kiểm soát độ biến thiên theo phần trăm vốn không? Những nhà giao dịch khác có thể vận dụng điều này để quản lý vốn tốt hơn như thế nào?
Tom: Việc này cũng dễ làm thôi. Tôi sẽ cho anh công thức chính xác. Hãy chọn lấy một thị trường và tìm hiểu xem một hợp đồng tương lai sẽ có giá trị cao nhất và thấp nhất trong ngày là bao nhiêu, theo đơn vị đồng đô hoặc bất kỳ loại tiền tệ nào của nơi anh sống. Trong trường hợp của chúng ta thì là đồng đô la Mỹ.

Con số anh tính được chính là độ biến thiên trong ngày của một hợp đồng cho thị trường đó. Tôi sử dụng đường trung bình hàm mũ 20-ngày (EMA) của độ biến thiên theo ngày đó để tính, nhưng anh có thể sử dụng bất kỳ công cụ nào anh muốn; chúng đều hoạt động tương tự nhau. Phép tính này sẽ cho tôi biết thứ này đã tăng giảm bao nhiêu trong 20 ngày qua. Nó đang tăng hay đang giảm bao nhiêu với một hợp đồng trị giá 1,000 đô? Nó đang tăng hay giảm 200 đô? Nó có đang tăng 500 đô không? Dù con số là gì, nó cũng sẽ nói cho bạn biết thứ này đang vận động với biên độ bao nhiêu. Nó sẽ đóng góp chừng đó khi di chuyển theo hướng của bạn mỗi ngày, và nhiều khả năng nó sẽ gây thiệt hại chừng đó nếu bạn đi sai hướng mỗi ngày.

Một khi đã có con số đó, tôi chỉ việc chia nó cho số vốn trong tài khoản của mình. Giả sử tôi đang giao dịch 100,000 đô và thị trường đó đang dịch chuyển với khoảng cách từ mức cao nhất đến mức thấp nhất là 1,000 đô trong ngày. Vậy hợp đồng đó sẽ có độ biến thiên 1% vốn: 1,000 chia cho 100,000.

Aaron: Trong suốt những năm đầu tiên đó, anh có hình dung được là bản thân sẽ vươn đến thành công lớn như anh đạt được bây giờ không? Tôi muốn biết liệu khi đó anh đã có tầm nhìn dài hạn hay chưa. Phải chăng anh đã biết đích đến của mình ở đây; vấn đề chỉ là làm thế nào để anh có thể đến được đó mà thôi?

Tom: Tôi thậm chí chưa từng nghĩ rằng mình sẽ là một nhà quản lý tài chính chuyên nghiệp khi mới bắt đầu. Tôi là một kỹ sư hóa học. Tôi chỉ đơn thuần là đang tìm một cách nào đó để quản lý một số tiền, và tôi cho rằng nếu tôi có thể quản lý danh mục đầu tư của mình thành công, thì chắc tôi sẽ có thể nghỉ hưu sớm một vài năm và không còn phải làm kỹ sư hóa học nữa.

Tôi cảm thấy hài lòng trong những năm đầu tiên làm một kỹ sư hóa học. Lương của tôi rất tốt. Ngành kỹ sư hóa học xuất hiện vào năm 74, nó là một trong những ngành kỹ thuật được trả lương cao nhất nhờ vào lệnh cấm vận dầu mỏ.

Cuộc sống đó là khá tốt cho một người trẻ trong độ tuổi 20 khi tôi có thể kiếm được nhiều tiền hơn số tiền mà mình cần chi tiêu, và khi tiền đang tăng dần trong tài khoản, tôi cũng đang học cách giao dịch. Tôi chỉ nghĩ rằng nó sẽ là một danh mục bổ trợ để tôi có thể gia tăng giá trị tài sản ròng của mình lên và sẽ có một khoản dự phòng trong trường hợp bị sa thải.

Từng chút một, khi mọi người phát hiện ra rằng tôi đã đạt được một số thành công với danh mục đầu tư cá nhân của mình, câu lạc bộ đầu tư đã hỏi tôi rằng, “Này, sao anh không làm điều anh đang làm với tiền của người khác?” Việc đó dẫn đến việc tôi thực hiện quản lý tiền cho một số người trước khi đăng ký làm tư vấn đầu tư và sau đó tình cờ gặp hai người bạn khác của tôi, những người sau này đã tham gia vào công việc tư vấn đầu tư với tôi.

Tôi vẫn hình dung là chúng tôi chỉ làm công việc này như một việc phụ vào ban đêm hoặc vào cuối tuần, và nó sẽ là một nguồn thu nhập thứ hai tiềm năng. Nhưng nó cũng chỉ là một cách để quản lý tiền bạc mà thôi, điểm khác là tôi phải thanh toán chi phí khi tiếp nhận những dịch vụ này – chi phí đăng ký ở Mỹ. Việc đó cũng tốn chút ít.

Kết quả là, tôi bất ngờ nhận ra rằng chúng tôi đã kiếm được đủ tiền để trả cho một vị trí làm việc toàn thời gian từ công việc bán thời gian này.

Vậy nên tôi đã nói với hai người đối tác của mình rằng, “Mọi người có con nhỏ, và không thể di chuyển nhiều, các bạn bị hạn chế nhiều hơn. Tôi không có con cái, tôi có thể linh động. Mọi người nghĩ sao nếu công ty trả cho tôi số tiền lương bằng với số tiền tôi đang kiếm được ở công ty hóa chất, để tôi có thể nghỉ việc và tiến hành mở văn phòng, rồi chúng ta nghiêm túc với việc này và biến nó trở thành một việc kinh doanh toàn thời gian?”

Họ đồng ý. Tôi nghỉ việc, bắt đầu mọi thứ, bắt đầu đi đến nhiều nơi khác nhau, gặp gỡ khách hàng, đăng ký kinh doanh, thiết lập hệ thống máy ví tính, tuyển thư ký, ký hợp đồng thuê văn phòng và làm mọi thứ mà bạn phải làm. Chuyện này tối tiếp chuyện kia, và không lâu sâu tôi mời người đối tác thứ hai, và tiếp theo người đối tác thứ ba cũng tham gia toàn thời gian. Chúng tôi có nhiều nhân viên hơn. Dự định của chúng tôi đã thành công vang dội.

Aaron: Hãy kể cho chúng tôi nghe về cách anh thực hiện giao dịch ở Trendstat. Tôi tin rằng việc vận hành là hoàn toàn tự động bằng hệ thống, vậy anh có thể nói rõ hơn về chủ đề này không?

Tom: Tên của công ty là do chính tôi đặt, cái tên Trendstat này là viết tắt của cụm từ các số liệu thống kê theo xu hướng (trendfollowing statistics): s-t-a-t là số liệu thống kê (statistics) và trend là đi theo xu hướng hay xu hướng của thị trường. Tôi cảm thấy rằng nếu bạn có thể thu thập nhiều dữ liệu của các thị trường khác nhau, xác định xu hướng và sau đó luôn định vị danh mục theo xu hướng, thì theo thời gian sẽ có những chuyển động lớn, những xu hướng lớn có lợi cho bạn.

Một con số thống kê mà tôi sẽ trích dẫn là vào năm đầu tiên ở Trendstat, tôi đã thực hiện phân tích để biết mình kiếm được tiền và để mất tiền ở đâu, tôi đã xếp hạng từ giao dịch có lợi nhuận lớn nhất đến giao dịch bị thua lỗ nhiều nhất trong năm. Chúng tôi chạy ra được độ tin cậy ở khoảng 30% cho các giao dịch của chúng tôi – nghĩa là 30% giao dịch sẽ mang lại lợi nhuận, trong khi 70% còn lại là những giao dịch thua lỗ.

Nhưng hóa ra trong một năm, có hai giao dịch đem lại lợi nhuận lớn đến nỗi nếu không có chúng trong danh mục đầu tư thì bạn sẽ hòa vốn vào năm đó. Độ chênh lệch lớn này đã khiến hai giao dịch này trở thành hai giao dịch thành công nhất và khó có thể tin được. Bạn phải có chúng trong danh mục của mình; nếu không bạn sẽ chỉ hòa vốn năm đó.

Việc đó khiến tôi suy nghĩ rằng tôi phải chắc chắn mình sẽ có một trong hai hoặc ba giao dịch như thế mỗi năm. Chúng sẽ bù đắp được toàn bộ, và số giao dịch còn lại chỉ là những nỗ lực không đi đến đâu.

Đó chính là điều khiến tôi quyết định mở rộng số lượng thị trường giao dịch. Nếu tiếp cận nhiều thị trường hơn, bạn sẽ có nhiều cơ hội để bắt hai hoặc ba giao dịch như thế trong những thị trường cụ thể đó. Tôi không bao giờ biết trước được thị trường hoặc giao dịch nào sẽ là đạt được thành công lớn như thế, nhưng tôi muốn đảm bảo rằng mình có càng nhiều cơ hội để nắm bắt chúng càng tốt.

Thế là tôi liên tục mua nhiều máy vi tính hơn. Lúc đỉnh điểm, chúng tôi có ba chuyên gia máy tính toàn thời gian bao gồm cả tôi với tư cách là kỹ sư để thực hiện mọi thứ từ lập trình phần mềm cho đến phần mềm, để giữ cho hệ thống vận hành và sao lưu mọi thứ lên cơ sở lưu trữ. Những thứ như thế.

Nó đã thật sự trở thành một cơ sở xử lý dữ liệu. Rất nhiều người đã từng – và vẫn đang nghĩ về tôi như là một nhà giao dịch. Rất nhiều lần khi tôi đứng ở giữa Trendstat và nghĩ mình là chủ tịch của công ty xử lý dữ liệu này trong khi vẫn là một nhà giao dịch. Khi nhìn lại, tôi nhận ra mình chắc chắn là một nhà giao dịch. Tôi phải tạo ra những chương trình này, tôi phải nói cho nhân viên lập trình của mình biết định hướng mà tôi đang cố gắng đạt được, và đó là trở thành một nhà giao dịch. Nhưng nếu bạn có bước đến và đi theo tôi cả ngày, bạn sẽ tự hỏi làm thế nào mà một ai đó có thể nghĩ rằng tôi là một nhà giao dịch.

Aaron: Thật thú vị khi ông xem bản thân hoặc công ty như một trung tâm xử lý dữ liệu, thay vì là một nhà giao dịch. Điều đó khá buồn cười. Nói chung trong một ngày giao dịch thông thường tại Trendstat có bất kỳ tương tác nào của con người với hệ thống giao dịch không?

Tom: Hoàn toàn không. Chúng tôi đã xây dựng rất nhiều chương trình máy vi tính để lấy dữ liệu. Chúng tôi sẽ chạy những chương trình này mỗi ngày một lần với lượng dữ liệu này và sau đó các quyết định sẽ được đưa ra bởi các thuật toán mà chúng tôi đã tích hợp trong máy vi tính. Các bản in sẽ xuất hiện và con người sẽ chỉ quét qua để xem liệu có bất kỳ lỗi máy tính hoặc lỗi dữ liệu hoặc bất kỳ điểm nào có vẻ lạ hay không.

Đó sẽ là cơ hội cuối cùng để chúng tôi phát hiện lỗi – có thể là do một chương trình dỏm tạo ra. Nhưng một khi chúng biết rằng mọi thứ trông bình thường, dữ liệu trông bình thường, dữ liệu vượt qua mọi bài kiểm tra, lệnh giao dịch sẽ được tạo, bấm nút và thế là xong.

Toàn bộ quy trình đều được tự động hóa. Điều duy nhất mà con người phải làm đó là bắt đầu quy trình để chạy lệnh giao dịch, nhìn lướt qua chúng để xem có điều gì lạ không, và bấm nút để truyền lệnh đi. Đó là việc duy nhất mà con người phải làm.

Aaron: Trong suốt thời gian đó, cách tiếp cận được tự động hóa theo hệ thống thế này có phổ biến trong các công ty quản lý tiền bạc không, hay nó vẫn còn tương đối mới trong lĩnh vực quản lý tài chính? Công nghệ mà ông đã sử dụng có phải là kỹ thuật tân tiến nhất lúc bấy giờ?

Tom: Tôi sẽ nói rằng cụm từ “tân tiến nhất” có ý nghĩa rất khác nhau với những người khác nhau. Nếu có tân tiến, thì điều tân tiến đó là chúng tôi đang cố gắng sử dụng một chiến lược giao dịch dài hạn hơn trên nhiều thị trường để tự động hóa quy trình đó. Tôi tin rằng vào những năm 90 cũng có những nhà giao dịch tự động hóa ngoài kia, nhưng có lẽ họ là những người giao dịch trong ngày, giao dịch song hành, giao dịch theo cặp… nhiều hơn. Dường như đa phần các chương trình tự động hóa thường tập trung vào ngắn hạn hơn, còn chúng tôi thì ngược lại, tập trung vào kỳ hạn tương đối dài, nhưng lại thực hiện điều này một cách có hệ thống. Có thể chúng tôi tương đối khác thường ở khía cạnh đó.

Aaron: Ban đầu yếu tố nào đã khiến anh chú ý đến cách tiếp cận theo hệ thống?

Tom: Tôi sẽ nói đó là sự lười biếng – sự lười biếng của loài người. Khi tôi mới bắt đầu công việc của mình, tôi phải vẽ biểu đồ trên giấy, căng mắt ra mỗi tối cố gắng nghiên cứu hành vi của thị trường, đưa thông tin mới vào và xác định xem lệnh giao dịch của tôi nên được đặt ở đâu và viết nội dung nhận định, sau đó chuyển đến bàn giao dịch và nhờ họ đặt lệnh cho ngày giao dịch hôm sau – việc đó tốn rất nhiều công sức.

Khi máy tính cá nhân xuất hiện, tình cờ tôi là một người có nền tảng kỹ sư và biết cách lập trình, tôi đã nghĩ, “Chà, vì sao mình không mua thứ đó, viết chương trình với khả năng nhập dữ liệu vào, kéo dữ liệu xuống từ một nơi nào đó và lập trình máy vi tính để nó có thể thực hiện những gì mình phải làm mỗi ngày. Sau đó nó sẽ tạo ra một tập hợp các lệnh giao dịch và tiếp theo biết đâu tôi có thể in chúng ra và gửi đi qua máy điện thư.”

Sau đó tôi mới phát hiện ra rằng có thứ gọi là fax và rằng tôi có thể đem bản in đến máy fax và gửi đến bàn nhận lệnh. Thế là từng chút một, tôi liên tục bỏ bớt công việc của mình. Tôi ủng hộ một triết lý nói rằng tồn tại hai hình thái nỗ lực của con người.

Một hình thái đó là tính nghệ sĩ, sáng tạo, thứ mà tôi nghĩ rằng mọi người ai cũng thích làm – khía cạnh nghệ sỹ, khía cạnh sáng tạo. Sau đó con người chúng ta thường phải làm rất nhiều việc mà một cái máy cũng có thể làm – những việc mang tính lặp lại và không cần một bộ não phi thường đứng đằng sau hỗ trợ. Nên nếu bạn có thể viết xuống một phương pháp thực hiện theo quy luật chính xác như cách bạn đang làm, thì bạn có thể yêu cầu một cái máy làm thay vai trò đó. Bạn chỉ phải lập trình nó vào máy.

Điều tôi cố gắng thực hiện ở Trendstat là giữ cho mọi người làm việc ở bên phía sáng tạo và phát minh nhiều nhất có thể, và để những chiếc máy vi tính giúp chúng tôi tiết kiệm công sức mỗi ngày. Đó là triết lý của chúng tôi.

Aaron: Anh có nói về cách tiếp cận theo hệ thống, nhưng tôi tin rằng phương pháp giao dịch thực tế của ông chủ yếu được dựa trên chiến lược đi theo xu hướng. Anh có điều chỉnh điều gì ở phương pháp tiếp cận theo xu hướng để phù hợp với cá tính của riêng mình không? Một số lợi ích cốt lõi mà anh nhận ra từ cách tiếp cận này là gì?

Tom: Một trong số đó chính là có rất nhiều quỹ tương hỗ và công ty môi giới sẽ liên tục nói rằng, “Nó không thể nào hiệu quả được,” dù thế tôi đã chứng kiến nhiều người nổi tiếng đã giao dịch thành công theo phương pháp đó. Ngoài ra, phương pháp này là toán học. Hơn nữa, nó phù hợp với tôi bởi vì bản chất của nó mang tính dài hạn hơn thay vì phải lo lắng xem chuyện gì đã xảy ra trong một giờ đồng hồ qua với thị trường. Tôi là một người bận rộn, tôi không có thời gian để can thiệp vào những sự kiện diễn ra trong một giờ qua. Tôi chỉ vừa mới bắt đầu. Khi đó tôi vẫn đang làm công việc kỹ sư, trong khi cố gắng giao dịch bán thời gian, tôi còn cố gắng lấy bằng MBA, cố gắng xây một cái nhà riêng trong rừng mà tôi đã tự thiết kế cho chính mình.

Tôi có rất nhiều thứ phải làm trong những năm độ tuổi 20 và 30. Tôi cảm thấy mình phải cố gắng làm việc hiệu quả và chiến lược đi theo xu hướng là một cách để tôi đảm bảo rằng mình có thể luôn bắt được mọi xu hướng lớn. Như tôi có nói với anh lúc trước, trong một vài năm, chỉ hai hoặc ba giao dịch sẽ quyết định liệu Trenstat sẽ có lời hay hòa vốn vào năm đó. Do đó bạn phải bắt được mỗi một giao dịch quan trọng đó.

Chiến lược đi theo xu hướng sẽ luôn bắt được những chuyển động lớn của thị trường. Nó không thể thất bại trong nhiệm vụ đó, và đây chính là điều mà tôi đang nhắm đến. Tất cả những thứ mà bạn phải làm hàng ngày – những khoản lỗ nho nhỏ, hai phần ba thời gian bạn để mất tiền – là những việc chẳng thể đưa bạn đến đâu cả.

Aaron: Anh có phát hiện ra rằng cấu trúc của xu hướng hiện nay đã thay đổi so với 10, 20 năm trước không? Có công bằng không khi nói rằng xu hướng lúc đó là rõ ràng hơn, còn đối với thị trường hiện tại, xu hướng dường như biến động thất thường hơn rất nhiều?

Tom: Cũng có thể. Thành thật mà nói, trong những năm gần đây tôi vẫn chưa dành ra thời gian để thử phân tích điều này. Tôi có thể nói rằng biến động thất thường ngoài kia là có, và rất nhiều trong số đó có thể là do hành động ngắn hạn của máy vi tính. Nhưng suy nghĩ của tôi về thế giới giao dịch sau khi quan sát suốt ba hoặc bốn thập kỷ vừa qua đó là: việc sử dụng máy vi tính đã đẩy nhanh mọi thứ. Tôi nghĩ toàn bộ thế giới giao dịch giờ đây có thể dịch chuyển cỡ khoảng vài tỷ cổ phiếu. Trong khi đó, khi tôi vừa tốt nghiệp vào năm 74, trong một ngày rất tốt vào cuối thị trường tăng giá liên tục năm 73/74 – giai đoạn kéo dài trong hai năm, con số này chỉ là 10 triệu cổ phiếu giao dịch trên Sàn giao dịch New York. Để so sánh, chỉ riêng quỹ SPY đang tự giao dịch hàng trăm triệu cổ phiếu. Một công cụ đầu tư đã có thể giao dịch gấp 20, 30, 40 lần số lượng giao dịch của toàn bộ Sàn giao dịch New York vào năm 74 bởi vì khi đó họ làm mọi thứ bằng tay. Lúc đó những vé phiếu, những cuộc điện thoại, có rất nhiều thứ khác nhau diễn ra xung quanh khiến việc giao dịch kém hiệu quả hơn nhiều.

Giờ đây bạn có thể làm mọi thứ nhanh hơn rất nhiều và bạn thậm chí có thể ra lệnh cho máy vi tính để đưa ra quyết định nhanh hơn, truyền tải thông tin nhanh hơn. Mọi thứ đều đã được thiết lập sẵn. Vậy nên tôi không biết liệu rằng xu hướng có thay đổi nhiều như thế hay không, nhưng chúng đang diễn ra nhanh hơn nhiều.

Với tôi, điều tạo nên một xu hướng hoàn chỉnh đó là chu kỳ lớn liên quan đến tâm lý con người khi đầu tư. Sẽ có giai đoạn “Tôi không bao giờ muốn tham gia thị trường chứng khoán một lần nào nữa.” và sẽ có giai đoạn khi cổ phiếu bắt đầu đi lên, nhưng “Tôi không tin,”, rồi khi chúng bắt đầu đi lên xa hơn nữa thì lại “Tôi không biết, có lẽ là tôi nên tham gia vào chăng?”. Cuối cùng khi bạn bắt đầu nghe người ta thảo luận ở buổi tiệc rượu, bạn gần như buộc phải mua vào ở thời điểm đó, và rồi khi bạn chuẩn bị thực hiện điều đó, thì thị trường đã ở vùng đỉnh, chuẩn bị đảo ngược tâm lý và đi theo hướng ngược lại.

Ngày nay, quá trình chuyển đổi tâm lý này dường như diễn ra nhanh hơn nhiều. Chúng ta có truyền hình, chúng ta có bản tin và mọi thể loại tin tức xuất hiện trên điện thoại di động. Vậy nên chúng ta biết được chuyện gì vừa mới xảy ra với khủng hoảng ở Hy Lạp, Thủ tướng chuẩn bị nói gì và có 25 người đang phân tích ông ấy sẽ nói chuyện gì hoặc ông ấy sẽ không nói chuyện gì. Thông tin đang nén lại. Ngày trước, bạn sẽ phải chờ báo The Wall Street Journal để thu thập những loại thông tin này. Ngày nay, mọi thứ đều được điện tử hóa, mọi thứ phản ứng rất nhanh.

Aaron: Anh đã quan sát được rằng dường như thời nay các nhà giao dịch đang bị ám ảnh với việc dự đoán tương lai thay vì hiện diện trong thời khắc hiện tại. Anh có muốn nói rõ hơn về điều này không?

Tom: Khi mọi người phát hiện ra tôi từng là một nhà giao dịch, thậm chí ở buổi tiệc của bạn tôi hoặc bất cứ đâu, họ sẽ bắt đầu nói về việc đầu tư. Đó là thứ ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Bạn sẽ tham gia vào những cuộc đối thoại như, “Chà, anh nghĩ chuyện gì sẽ xảy ra với đồng đô la? Anh nghĩ điều gì sẽ diễn ra sắp tới? Anh nghĩ chính phủ sẽ làm gì trong trường hợp này?”

Tôi có thể duy trì một cuộc nói chuyện đầy trí tuệ. Tôi từng phải biết các nước đang làm gì với đồng tiền của họ và tôi sẽ tìm hiểu kỹ về chuyện đó. Trong một buổi phỏng vấn khách hàng – nơi một số ngân hàng lớn đang cố gắng thuê tôi để quản lý tiền tệ của họ – tôi sẽ có thể nói chuyện một cách thông thái về nhiều nền kinh tế khác nhau hoặc ít nhất là trông có vẻ vậy, dù cho những chuyện này có không có liên quan gì đến việc giao dịch của tôi đi chăng nữa. Trở thành một người thông minh và hiểu biết về những thứ liên quan đến kinh tế, những sự kiện đang diễn ra trên khắp thế giới.

Tôi vẫn tiếp tục làm điều này. Tôi đã say mê theo dõi toàn bộ câu chuyện về đồng euro và Hy Lạp, bởi vì vào năm 1997 khi có người phỏng vấn tôi, tôi đã nói chắc chắn 100% rằng đồng euro là một ý tưởng xuẩn ngốc và nó sẽ không kéo dài lâu, may mà tôi không bị ăn đấm. Điều đó về lý thuyết là không thể. Bạn không thể đặt cơ sở của nhiều hệ thống chính trị khác nhau trên một loại tiền tệ duy nhất – thứ được hình thành dựa trên những bảng cân đối kế toán khác nhau. Việc này sẽ không thể xảy ra. Một ai đó sẽ gian lận; một ai đó sẽ không cố gắng hết sức. Những người khác sẽ cảm thấy thiếu công bằng vì phải trả cho những người đang không làm đúng, và đó là điều bạn đang thấy hiện giờ.

Một số người dân Đức cũng cảm thấy phát ngán với những người khác – những nơi như Hy Lạp và Ý, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và những nơi khác theo xã hội chủ nghĩa, những quốc gia nợ nần chồng chất và có vẻ không thể chỉnh đốn lại cách làm việc của họ trong khía cạnh tài chính. Bạn sẽ chịu đựng được bao lâu trước khi phải thốt lên, “Tôi đã chịu đủ rồi” và sau đó tách nhau ra?

Tôi đã luôn nghĩ rằng đó là một ý tưởng ngốc nghếch. Chà, nếu ta đưa ra lời dự đoán như vậy cũng ổn thôi, nhưng trong thực tế, để có thể giao dịch, tôi chỉ quan tâm đến việc tôi nên đặt vị thế danh mục của mình ở đâu vào thời điểm hiện tại, ngay lúc này, chấm hết. Không nhiều hơn thế. Bạn không biết ngày mai sẽ mang tới điều gì, bạn không quan tâm nhiều những điều trong quá khứ bởi vì nó đã biến mất và sẽ không bao giờ quay trở lại.

Bạn thật sự cần phải tập trung vào danh mục của mình. Tôi đã từng nghe Paul Tudor Jones nói đôi lần rằng ông ấy thích bắt đầu mỗi ngày với giả định rằng mọi vị thế của ông đã sai rồi, như thể ông ấy đang phải bắt đầu lại từ đầu, và ông ấy sẽ phân tích xem mình muốn ở đâu vào thời điểm hiện tại. Nếu ông ấy cho rằng mọi thứ đều sai, thì ông ấy sẽ đánh giá lại mọi vị thế. Ông cố gắng quyết định, “Không, tôi thích vị thế đó. Tôi muốn giữ nó lại thêm một ngày.” Tôi nghĩ việc đó chính là cố gắng buộc ông ấy phải ở trong hiện tại và đó là một điều tốt.

Thứ duy nhất mà bạn có thể kiểm soát khi giao dịch chính là hành động mua và bán ở thời điểm hiện tại. Bạn không thể mua trước 3 tuần; điều đó là vô nghĩa.

Aaron: Anh đã từng nói về khái niệm tung đồng xu – anh đề cập rằng điểm vào không quan trọng bằng việc quản lý vốn, quản lý rủi ro và điểm thoát vị thế.

Tom: Tôi có thực hiện nghiên cứu về sự ngẫu nhiên. Tôi lôi máy vi tính ra và yêu cầu chúng tạo ra một bộ tạo số ngẫu nhiên. Tôi áp dụng nó cho khoảng tám thị trường và vào cuối ngày, nếu tôi không có vị thế nào, tôi sẽ đặt một vị thế với bộ tạo số ngẫu nhiên này. Một ai đó ở Úc đã sao chép nó với 20 thị trường. Kết quả cho ra là như nhau. Thực ra, họ đã có thể kiếm được nhiều tiền hơn tôi, nhưng cả hai chúng tôi đều có kết quả tương đối tích cực – không phải đặc biệt tích cực, chỉ tương đối thôi.

Kết quả cuối cùng cho thấy cùng khái niệm mà tôi đã có đề cập lúc. Nếu bạn thực hiện giao dịch trong suốt cả năm, chỉ có hai hoặc ba giao dịch sẽ tạo nên sự khác biệt liệu rằng bạn có kiếm được lợi nhuận tốt hay sẽ hòa vốn trong năm đó hay không. Bạn phải tìm kiếm những giao dịch đó ở một vài nơi khác nhau. Sau đó một khi bạn đã bắt được chúng, bạn cần để chúng tiếp tục chạy, chờ thời điểm chín muồi và để chúng đem lại những khoản lợi nhuận lớn mà bạn đang tìm kiếm.

Một bộ tạo số ngẫu nhiên sẽ chỉ đơn thuần bảo rằng, “Okay, tôi không quan tâm mình sẽ đi theo hướng nào. Thị trường có thể giảm nhiều, thị trường cũng có thể tăng nhiều. Tôi sẽ chỉ tung đồng xu và, dù cho kết quả là gì, tôi sẽ cũng mua hoặc bán với giá đóng cửa theo kết quả đó vào sáng hôm sau.”

Nhưng một khi tôi có được vị thế mới đó, tôi phải cố gắng giả định rằng đó sẽ là giao dịch rất, rất thành công mà tôi có được, do đó tôi cần phải tịnh tiến điểm dừng lỗ của mình ở mức hợp lý, cho nó đủ không gian để di chuyển, giới hạn rủi ro ở mức an toàn nhưng đồng thời cũng tạo điều kiện để nó có thể vận động bình thường. Vậy nên những thứ như vùng trung bình thực, những thứ như điểm phá vỡ khỏi biểu đồ, những thứ tương tự, tùy thuộc vào việc bạn muốn nó phức tạp đến đâu, có thể được sử dụng để cho phép thị trường có chuyển động bình thường, nhưng cũng để lợi nhuận có thể tiệp tục được bồi đắp trong dài hạn chỉ với một giao dịch đó.

Một khi vị thế chạm điểm dừng lỗ, điều đó nói rằng xu hướng đó không phải là thứ bạn đang tìm kiếm – đó không phải là một giao dịch quan trọng, thứ sẽ mang lại lợi nhuận khiến danh mục đầu tư của bạn thành công.

Vì vậy kết quả mà bạn nhận được đó là bạn sẽ thoát khỏi thị trường và tung đồng xu lần nữa. Con số ngẫu nhiên sẽ cho bạn 50% mua, 50% bán. Sẽ không lâu nữa cho đến khi bạn bắt được xu hướng lớn, thứ sẽ mang lại cho bạn toàn bộ số tiền cần thiết, và đó là cách mà bạn có thể kiếm được một khoản nhỏ lợi nhuận trong năm.

Bạn sẽ có những giao dịch thua lỗ, bạn sẽ có một vài khoản lợi nhuận, và bạn sẽ có một hoặc hai hoặc ba giao dịch chiến thắng rất, rất lớn, và đó là những giao dịch mà bạn phải bắt được, một bộ tạo số ngẫu nhiên sẽ cho bạn điều đó.

Aaron: Tâm lý có lẽ là khía cạnh quan trọng nhất để giao dịch thành công. Vì sao anh tin rằng đây là khía cạnh quan trọng nhất?

Tom: Tôi sẽ nói rằng để có một giao dịch thành công, có ba điều khác nhau phải xảy ra. Điều đầu tiên, thứ mà mọi người dành toàn bộ thời gian cho nó, đó là quyết định mua và bán. Bạn phải có thể nói, “Đây là cách tôi sẽ mua hoặc bán một thị trường, một cổ phiếu hoặc bất kỳ thứ gì mà bạn đang giao dịch.” Thứ hai, bạn phải trả lời câu hỏi, “Tôi nên mua bao nhiêu và tôi nên mua loại công cụ đầu tư nào?” Tôi gọi toàn bộ nội dung đó là quản lý danh mục, quản lý rủi ro, quản lý độ biến động. Bạn cũng phải thành công trong chuyện này.

Điều thứ ba – theo tôi là khía cạnh quan trọng nhất, và cũng là điều mà rất nhiều người dành ra ít thời gian nhất để suy ngẫm – chính là tâm lý của chính bạn. Thậm chí trong trường hợp của một Trendstat đã được tự động hóa hoàn toàn ngày xưa, thì tôi với tư cách là một con người vẫn có quyền lực tối cao khi là chủ của Trendstat và có thể tiến vào rút phích cắm máy tính, chiếm quyền hoặc làm bất kỳ điều gì bởi vì tôi sở hữu công ty 100%.

Nếu không có trạng thái tâm lý và kiến thức tốt về những điều đang làm, và tôi cảm thấy không thoải mái với thứ mà chúng tôi đã tạo dựng, thì ngay lần đầu tiên trải qua đợt sụt giảm, tôi sẽ bắt đầu nghi ngờ bản thân cùng với toàn bộ những chiếc máy tính đó, và tôi sẽ bắt đầu bảo nhân viên kỹ thuật của mình rằng chúng ta cần một cách làm hoàn toàn mới, và hãy đi nghiên cứu cái chiến lược đầu tư đang nổi gần đây nhất, kiểu chiến lược dường như đã kiếm được 50% lợi nhuận vào năm ngoái. Tôi có thể đi mua hộp đen hoặc lắp ráp hộp đen và liên tục thay đổi chiến lược đầu tư, sau đó thất bại hết lần này đến lần khác bởi vì tâm lý của tôi không ổn.

Vì vậy mặc dù tôi đã được tự động hóa, nhưng tôi vẫn phải có một tâm trí ổn định, cân bằng về những việc mình đang làm. Có một ví dụ rất hay mà tôi từng được nghe từ Tiến sĩ Van Tharp. Giao dịch tốt là khi bạn tuân theo chiến lược của mình vào ngày hôm đó. Dù bạn có kiếm được tiền hay để mất tiền cũng không quan trọng; nó đơn giản chỉ là tuân theo chiến lược của bạn. Điều đó thật sâu sắc. Cách đây rất, rất lâu khi tôi lần đầu nghe ông ấy nói điều đó, nó đã tác động rất lớn đến tôi. Tôi nghĩ, “Đúng rồi, điều đó thật hoàn hảo. Đó chính xác là điều tôi thực hiện mỗi ngày.” Đó là lý do vì sao tôi và ông ấy hợp tác cùng nhau. Trong một vài năm, tôi hỗ trợ ông ấy trong những buổi hội thảo mà ông ấy tổ chức và tôi thấy thật tuyệt vời khi có thể gặp được rất nhiều người từ khắp nơi trên thế giới. Chúng tôi đã có một khoảng thời gian vui vẻ cho đến khi lịch trình của tôi bận rộn đến mức tôi không thể làm vậy nữa.
Nhưng đó là một cách thể hiện vô cùng thực tế và thông minh. Giao dịch tốt là khi tuân theo chiến lược của bạn. Giao dịch tốt không có nghĩa là kiếm được tiền và giao dịch tệ không phải là bị mất tiền. Xây dựng một chiến lược tốt là thứ bạn cần làm, và một khi có được chiến lược đó rồi, bạn cần phải tuân theo và thực sự chấp hành nó.

Thời điểm để thay đổi chiến lược của bạn không phải là vào lúc căng thẳng giữa phiên giao dịch khi vị thế của bạn đang chống lại bạn một khoảng 3%, và bạn thì đang không chắc liệu rằng mình có nên rút phích cắm hay không. Lẽ ra bạn đã phải biết mình cần làm gì từ trước rồi, và bạn nên cứ nhắm mắt mà thực hiện theo kế hoạch thôi. Khi bạn đã thoát vị thế và thị trường đã đóng cửa, nếu bạn muốn ngồi lại nghĩ về những gì vừa diễn ra và cố gắng tìm ra một cách làm tốt hơn, thì điều đó là hoàn toàn ổn.

Tôi không nói rằng mọi người không cần phải tiến bộ. Tôi đang ngồi đây vào ngày hôm nay, cảm thấy say mê với vài nghiên cứu cổ phiếu mà mình đã thực hiện. Vậy nên tôi vẫn đang làm việc đó khi đã nghỉ hưu lúc 62 tuổi. Tôi nghĩ rằng bạn phải cố gắng làm việc và ngày càng giỏi hơn. Nhưng bạn phải kiên trì với những điều bạn đang nghĩ, trừ khi bạn có thể tìm ra một phương pháp tốt hơn.

Rất nhiều người không làm được đó. Họ sẽ rút phích cắm ra hay thậm chí là mua hộp đen. Sáu tháng sau họ lại ném nó đi và thay đổi mọi thứ mình đang làm. Họ đang thêm quá nhiều bộ lọc vào chiến lược của mình.

Tôi có nhờ mọi người trên Facebook gửi tin nhắn câu hỏi cho tôi, và tôi sẽ nói, “Hãy nói cho tôi nghe bạn đang làm gì, và tôi sẽ xem liệu tôi có thể phản hồi không.” Họ sẽ đi sâu vào phần giải thích về mọi loại bộ lọc khác nhau, và họ chỉ làm vậy nếu ADX là X… Tôi tự hỏi làm thế nào họ có thể bắt đầu giao dịch khi có quá nhiều bộ lọc như thế. Họ đang cố gắng vươn tới sự hoàn hảo. Nó quá phức tạp nên khó mà có thể hoạt động được, và nhiều khả năng họ sẽ bỏ lỡ hai hoặc ba giao dịch rất lớn đó – những giao dịch quan trọng mang lại thành công – bởi vì bằng một cách nào đó, họ đã lọc những giao dịch đó ra.

Tôi khuyến khích mọi người thật sự hiểu suy nghĩ của mình. Tôi nghĩ có một vài người phù hợp với giao dịch hơn những người khác. Đôi khi những người cực kỳ thông minh, có trí tuệ cao, những người tài năng, những người cho rằng bản thân thông minh hơn bất kỳ ai, lại gặp khó khăn khi giao dịch bởi vì họ biết quá nhiều. Một vài những nhà giao dịch giỏi nhất – nếu bạn có nhìn vào một số nhà giao dịch, những người bước ra từ đường phố và thực sự không biết nhiều về đầu tư, chắc chắn không có bằng MBA hay thứ gì tương tự thế – lại là những nhà giao dịch thành công bởi vì họ tìm thấy thứ gì có hiệu quả và kiên trì với nó. Họ không để thị trường đánh bại bởi vì họ không thật sự muốn phân tích và hiểu mọi thứ ngoài kia bằng lý thuyết. Họ chỉ muốn kiếm một số tiền và về nhà, cho nên đó chính xác là những thứ họ làm.

Mọi người cần hiểu tâm lý của chính mình và cố gắng tự hỏi mình cần phải làm gì để cân bằng bản thân hơn, để khi thực sự giao dịch, họ có thể ở trong hiện tại, họ có thể phân tích xem mình muốn ở đâu, không để cảm xúc chi phối và phản ứng nhanh. Đó mới thật sự là giao dịch tốt. Đó là tâm lý.
Bạn có thể học hỏi hết thảy mọi thứ nhưng nếu bạn không có tâm lý vững vàng, khía cạnh thứ ba ấy, bạn sẽ không bao giờ thực hiện được hai khía cạnh đầu tiên trong giao dịch.

Aaron: Khi Jack Schwager phỏng vấn anh cho quyển Những Pháp Sư Thị Trường Mới, ông ấy đã gọi anh là “Quý Ngài Thanh Thản” vì phong cách giao dịch ổn định, điềm tĩnh và tự chủ. Anh làm thế nào để làm được điều này và duy trì tâm lý ổn định đó ngay cả khi thị trường bị sụt giảm?

Tom: Tôi có vài lần tự đặt ra câu hỏi đó cho chính mình. Câu trả lời duy nhất mà tôi nghĩ đến khi nhìn lại cuộc đời của bản thân mình đó là vì: tôi đã luôn bận rộn làm rất nhiều thứ không liên quan đến việc ngồi cạnh cái điện thoại hoặc ngồi trước một cái máy báo giá. Tôi có rất nhiều sở thích khác nhau ngoài thị trường giao dịch. Tôi từng gặp nhiều người sẽ tỉnh dậy vào giữa đêm và muốn đặt một cái máy báo giá ngay bên cạnh giường của mình để xem giá đồng euro như thế nào tối hôm đó. Với tôi, đó là sự ám ảnh.

Tôi thích gọi cho bạn bè. Tôi sẽ nấu bữa tối hôm nay. Tôi thích giúp đỡ những nhà giao dịch khác. Hôm qua tôi đã cắt tỉa sân trước. Tôi thích thiết kế sân vườn theo phong cách Ý nơi mọi thứ đều nở hoa. Tôi đã tự mình cắt tỉa hàng cây và bụi rậm. Có rất nhiều thứ mà tôi có thể làm trong ngày đến nỗi giao dịch chỉ là một trong rất, rất nhiều thứ đó. Nhờ vậy, tôi không quá chú ý đến mọi sự kiện khác nhau trên thế giới. Cuộc khủng hoảng ở Hy Lạp đang diễn ra như thế này, “Ôi trời; giá vàng đã tăng 10 đô”… cũng như tất cả những thứ khác, những thứ có thể thu hút tâm trí bạn và đột nhiên kéo bạn xuống một cái hố tâm lý.

Vì tôi quá bận rộn, vì tôi đã để máy vi tính làm việc của chúng, vì tôi đã dành thời gian ra lập trình những chiếc máy vi tính đó để làm những thứ tôi muốn chúng làm, và tôi biết chúng đang làm những việc đó, nên tâm trí thôi có thể thảnh thơi nghĩ xem tôi sẽ nấu món gì cho bữa tối, cho phép tôi tậm trung vào trận đánh gôn, hoặc đi du lịch ở một nơi nào đó. Tôi không cần phải ám ảnh với việc đọc nghiên cứu, đọc máy báo giá, nhìn biểu đồ và trăn trở về mọi thứ mỗi ngày.

Rất nhiều nhà giao dịch phải nhờ đến caffeine. Tôi tin là những người đó bao gồm cả Jack, lúc phỏng vấn tôi anh ấy là một người New York, nhanh nhẹn, tính cách hoạt bát, luôn chủ động. Anh ấy đã phỏng vấn nhiều pháp sư thị trường là những người ưa mạo hiểm nhanh, một vài trong số đó không còn xuất hiện nữa vì họ đã thất bại và không thể sống sót trong dài hạn.

Khi so sánh với họ, tôi khá nhàm chán. Thứ khiến tôi đặc biệt chính là ở cách tiếp cận theo hệ thống, giữ mọi thứ đơn giản, và không bị phương pháp tiếp cận làm cho căng thẳng. Tôi nghĩ điều đó đã hấp dẫn Jack đó bởi vì bản thân anh ấy cũng muốn điều đó cho chính mình. Đó là một quá trình thú vị. Tôi thích Jack; đó là một chàng trai tuyệt vời.

Aaron: Anh có nói về việc xem cuộc sống của mình như một bộ phim. Ý anh là gì và tại sao việc này lại có tác động tích cực lên cuộc sống của anh, mà cụ thể hơn là lên việc giao dịch của anh?

Tom: Nếu bạn xem một bộ phim, khung cảnh trên màn hình ở thời điểm bạn xem luôn luôn là hiện tại. Bạn được phép đoán diễn biến tiếp theo của câu chuyện; bạn có thể đoán đúng, bạn có thể đoán sai. Nó cũng khá giống thị trường. Bạn có thể nghĩ rằng nó sẽ tăng nữa, nhưng cũng có thể là không. Nhưng bạn biết mình đang nhìn thấy gì, bởi vì nó đang hiện ngay ở trên màn hình.

Nếu chú tâm vào hiện tại, thì bạn có thể để một bộ phim kinh dị khiến bạn hoảng sợ hay để một bộ phim tình cảm làm bạn khóc, hoặc một bộ phim hài khiến bạn cười, bởi vì bạn để tâm, và khi có lời nói đùa nào bạn có thể nói, “Cái đó thật buồn cười.”

Cảm xúc của bạn có thể thay đổi liên tục, nhưng bạn không đồng hóa chính mình. Bạn biết đó là một bộ phim; nó ở đó để giải trí cho bạn. Bạn vẫn có cuộc sống của riêng mình, niềm tin của riêng mình, và mọi thứ bên trong bản thân mình. Tôi muốn nghĩ về thị trường và cuộc sống như một bộ phim. Bạn có thể đại khái biết được bộ phim sẽ diễn biến ra sao, nhưng cuộc sống ném cho bạn rất nhiều bước ngoặt bất ngờ. Và thị trường cũng vậy. Bạn chỉ việc nhìn vào đó và nói, “Được rồi, việc đó thật thú vị. Bây giờ chúng ta sẽ làm gì?” Bạn sẽ phản ứng ra sao với điều đó? Chiến lược của bạn sẽ như thế nào khi thông tin mới xuất hiện hoặc điều kiện môi trường thay đổi? Việc này giúp bạn tách biệt cảm xúc khỏi giao dịch thực tế.

Bạn có thể xem giao dịch như một bộ phim thay vì cảm thấy giao dịch như cuộc sống của bản thân và bị thị trường bao quanh từ mọi phía. Bạn tỉnh dậy, tham gia thị trường, bạn kiểm tra thị trường trước khi đi ngủ, bạn để chiếc điện thoại thường trực trước mặt cả ngày. Vào bữa trưa bạn không thể trò chuyện cùng mọi người bởi vì bạn lo chuyện gì đang xảy ra với đồng euro. Với tôi, như vậy không phải là đang xem phim. Việc đó giống như bạn đang đánh mất chính mình ở giữa bộ phim hơn.

Aaron: Anh đã luôn nỗ lực trong suốt nhiều năm với tư cách là một nhà quản lý tài chính, và thậm chí cho đến nay khi đã nghỉ hưu, cách giao dịch của anh vẫn được thiết kế để phù hợp với phong cách sống mà anh muốn theo đuổi chứ không phải ngược lại.

Tom: Tôi nhận được rất nhiều cuộc gọi và tin nhắn từ mọi người trên Facebook, Twitter hỏi về cách giao dịch của tôi. Tôi không thích phải thô lỗ, nhưng tôi cảm thấy mình phải nói với họ: Sao bạn phải quan tâm làm gì? Bạn nên thiết kế nên cách thức giao dịch của riêng mình. Vì sao bạn muốn làm theo tôi? Tôi có giá trị tài sản ròng khác bạn, tôi sở hữu trình độ chuyên môn khác bạn, tôi có thiết bị máy tính khác bạn. Tôi có thể có các hạn chế pháp lý khác nhau với những thị trường mà tôi có thể giao dịch.

Có một số người từ Ấn Độ đặt câu hỏi cho tôi. Tôi không biết thị trường ở Ấn Độ như thế nào, hay quy định ra sao, hay điều kiện môi giới ở đó là gì. Tôi chưa bao giờ giao dịch cổ phiếu ở Ấn Độ; và cũng không có ý định thử trừ khi có điều gì đó thay đổi. Tôi không biết chút gì về nó. Vậy thì tại sao bạn lại đang cố áp dụng những điều tôi đang làm vào cuộc đời bạn? Sẽ tốt hơn nếu bạn tự mình phát triển nên thứ bạn muốn thực hiện.

Đó chính xác là những gì tôi đã làm. Tôi đang nghỉ hưu. Tôi có dành ra một chút thời gian để giao dịch. Như tôi có nói đến, hôm nay tôi đã đắm chìm một chút vào các bài nghiên cứu chứng khoán bởi vì tôi có một vài ý tưởng mà tôi muốn khai thác thêm. Đáng buồn thay là tôi vẫn chưa đưa ra được kết luận nào. Nhưng chắc chắn rằng nó đã tiêu tốn vài giờ đồng hồ của tôi. Không có gì thay đổi cả – ngày mai tôi vẫn sẽ lặp lại những việc liên quan đến giao dịch mà mình đã làm trong ngày hôm nay – nhưng nó cho tôi thứ gì đó để suy ngẫm.

Tôi có thể đi du lịch, mang theo máy tính cá nhân và có thể là dành ra 20 phút đến nửa tiếng mỗi ngày để giao dịch; đó là khoảng thời gian tối đa mà tôi sẵn sàng bỏ ra trong các chuyến đi của mình. Nếu tôi có thể hoàn thành mọi thứ trong một khoảng thời gian ngắn – giả sử, họ có kết nối mạng trên du thuyền, hoặc ở bất cứ đâu – tôi có thể làm việc mỗi ngày, tiếp tục thực hiện chiến lược giao dịch của mình. Chiến lược này được thiết kế để tôi có thể làm được điều đó.

Tôi thấy rất nhiều người nghiên cứu hệ thống và chiến lược khi họ đang có một công việc toàn thời gian, và tôi nghĩ, “Làm thế nào bạn có thể làm được điều đó nếu đang có một công việc toàn thời gian? Lẽ ra bạn phải ra ngoài kia nói chuyện với khách hàng hoặc xây dựng công cụ. Làm sao bạn có thể tập trung và thành công được? Bạn sẽ bỏ lỡ giao dịch, bạn không có vốn để đa dạng hóa nó.” Có rất nhiều rất nhiều vấn đề mà bạn có thể nhìn thấy ngay từ đầu.

Vấn đề lớn nhất mà tôi nhận ra với nhiều người đó là số vốn. Họ muốn bắt đầu từ con số không nên bảo tôi rằng họ có 2,000 đô và hỏi làm thế nào họ có thể giao dịch hợp đồng tương lai. Tôi đã phải vò đầu bứt tai với câu hỏi này, bởi vì tôi phải thừa nhận rằng mình đã bắt đầu với một tài khoản khoảng 2,000 hoặc 3,000 đô, lúc đó chính tôi cũng không biết phải làm gì, và tôi rất vui khi hiểu ra cách làm sau khi đã phải thua lỗ trong bốn năm và mất một khoảng thời gian mới có thể hòa vốn. Nhưng khi tôi có quy mô lớn hơn, đa dạng hóa hơn, và kiểm soát độ rủi ro cũng như tính biến động tốt hơn, thì mọi thứ đã ăn khớp với nhau.

Tôi nghĩ về mặt toán học, việc cố gắng làm tất cả những thứ đó chỉ với 2,000 là điều không thể. Nhiều người đang thiếu vốn, họ không có kiến thức về thứ mình đang phải đối mặt, và tôi nghĩ rằng thật buồn nếu họ không suy nghĩ thấu đáo về câu hỏi “Tôi nên làm gì để thiết kế một thứ gì đó cho tôi?”. Họ nên suy nghĩ, “Làm thế nào mình có thể tạo ra hệ thống giao dịch của riêng mình, biến nó trở nên độc nhất, khiến nó phù hợp với phong cách sống, số vốn, nguồn lực và trình độ chuyên môn của mình?” Cơ hội để họ có thể đạt đến trạng thái tâm lý thích hợp sẽ cao hơn, để họ có thể ở lại trong hiện tại và làm những gì họ cần làm bởi vì đó là chiến lược của họ.

Họ không cần phải lo nghĩ về việc Tom đang làm gì, hay Michael Cover đang làm gì, hay Jack Schwager đang làm gì. Sẽ không có sự khác biệt nào cả. Điều quan trọng duy nhất đó là tôi nên làm gì với việc của tôi. Thế là đủ.

Aaron: Rõ ràng là anh tin rằng mọi người nên hoàn toàn chịu trách nhiệm cho mọi khía cạnh trong cuộc sống của họ, vậy nên tôi rất muốn nghe lý do tại sao anh lại có cảm nhận mạnh mẽ về điều này đến thế.

Tom: Việc tôi nhận ra mình phải chịu trách nhiệm cho mọi thứ diễn ra với giao dịch của mình có sức mạnh rất lớn. Thị trường sẽ có những lúc thăng, lúc trầm. Đôi khi nó có nhiều thông tin gây nhiễu; và đôi nó cũng rất tẻ nhạt. Đó là hành vi của thị trường. Bạn không thể đổ lỗi thị trường cho những vấn đề của bạn. Bạn phải tự mình gánh lấy và nói, “Tôi có thể làm gì để đối mặt với tất cả những thứ nhân loại sẽ ném vào tôi trong cuộc đời của mình?” Khi trả lời câu hỏi đó, bạn sẽ xây dựng được một chiến lược giao dịch tương đối tốt và phù hợp với bản thân bạn.

Lấy ví dụ, Hy Lạp hiện đang xuất hiện trên bản tin. Hy Lạp sẽ không chịu trách nhiệm cho công tác quản lý yếu kém của mình. Hiện nay giữa các phe phái khác nhau trong xã hội đang tồn tại một xu hướng: hoặc là đổ lỗ cho ai đó hoặc sẽ kỳ vọng ai đó xử lý một số vấn đề giúp họ. Trong xã hội ngày nay ngày càng có ít khả năng tự chịu trách nhiệm hơn. Tôi không nghĩ điều đó sẽ đưa chúng ta đi theo con đường đúng đắn. Với tôi, dường như ngày càng có nhiều chính phủ gặp vấn đề về tài chính; các vụ vỡ nợ xảy ra ngày càng nhiều.

Argentina trông không được ổn cho lắm; Venezuela là một thảm họa. Mỹ thì đang chi tiêu vượt quá khả năng của mình. Không sớm thì muộn, mọi thứ sẽ sụp đổ. Tôi không biết thế giới sẽ phản ứng ra sao. Kết cục sẽ khá hỗn loạn bởi vì có rất nhiều chính phủ trên khắp thế giới đang gặp vấn đề tài chính, và khi mọi người ngừng đưa cho họ tiền thông qua trái phiếu chính phủ và các khoản vay, họ hoặc sẽ giảm phát hoặc sẽ lạm phát đồng tiền của mình thông qua việc in tiền thật nhiều, lúc đó người dân sẽ phải chịu thiệt hại. Mọi chuyện sẽ trở nên vô cùng tồi tệ nếu mọi người không tự chịu trách nhiệm cho bản thân mình.

Với tôi, ý nghĩa quan trọng nhất của việc tự chịu trách nhiệm đó là cho bạn một chút sự bình an trong tâm trí, bởi vì bạn hiểu rằng bạn có khả năng làm điều gì đó thay vì để mặc cho cuộc sống cứ thế ném hết thứ này đến thứ khác vào bạn.

Nếu bạn cố gắng chịu trách nhiệm cho mọi thứ xảy ra, thì bạn sẽ có thể phản ứng tốt hơn và làm được những việc cần thiết để dẫn dắt cuộc đời của mình theo hướng tốt đẹp hơn và có thể đem lại những đóng góp tích cực cho xã hội, cho chiến lược giao dịch của mình. Tất cả những điều đó sẽ được tăng cường thông qua việc tự chịu trách nhiệm.

Aaron: Anh thích nói câu: “Hãy tận hưởng hành trình.” Anh cũng thường kết thúc bài đăng trên Twitter bằng câu nói này, và mặc dù chúng trông có vẻ đơn giản, nhưng tôi cảm thấy rằng có một thông điệp sâu xa hơn ở đây. Anh không phiền nếu chia sẻ thêm với chúng tôi chứ? Ý nghĩa của cụm từ này là gì?

Tom: Ý nghĩa của nó là một ý nghĩa triết học. Cuộc sống cũng giống như một chuyến đi; bạn sẽ có những thăng trầm và những bất ngờ không thể đoán trước, và cuối cùng bạn sẽ chết, vậy nên tốt hơn hết là bạn hãy tận hưởng chuyến đi.

Tôi nghĩ mọi người quan trọng hóa mọi thứ nhiều quá. Tôi có biết nhiều nhà giao dịch, những người không thể từ bỏ bởi vì họ đã nghiện nó quá rồi; họ định vị bản thân là nhà giao dịch. Họ không định vị bản thân là một con người, là một người cha, người chồng và người hàng xóm với những người khác; thay vào đó họ chỉ đắm chìm vào cái thứ gọi là giao dịch.

Bạn cũng có thể nói điều tương tự về những người là giáo viên, những người bán hàng, những người lắp màng và rèm. Tôi có thể kể tiếp về đủ mọi loại ví dụ. Tôi có những người bạn đã qua tuổi nghỉ hưu thông thường nhưng họ không thể ngừng lại công việc họ đang làm bởi vì họ đã gắn con người mình với nó. Họ vẫn chưa tạo ra nhận diện cho bản thân ngoài công việc đó.

Nhận định “hãy tận hưởng hành trình” đơn giản chỉ là xem cuộc sống như một bộ phim. Hãy tận hưởng chuyến đi. Cũng giống như phần lớn bộ phim, sẽ có những bước ngoặt bất ngờ, và bạn cười, và bạn xúc động, và bạn có thể tận hưởng mọi điều đó bởi vì cuộc sống thì ngắn ngủi, vậy thì tại sao chúng ta không làm thế? Không có ý nghĩa gì nếu chúng ta làm bất kỳ điều khác thế, thật sự đấy. Cũng tương tự vậy khi thị trường đi xuống – “Hãy tận hưởng hành trình.”

Hôm nay, chúng tôi nhận được một tín hiệu giảm điểm khi chúng ta đang thực hiện bài phỏng vấn này, lúc đó mới chỉ là giữa trưa. Tôi thấy hệ thống phòng vệ được kích hoạt và vì vậy tôi lên Twitter chia sẻ điều đó với mọi người. Tôi có năm người theo dõi mới. Nó được chia sẻ khắp mọi nơi, và từ góc nhìn của tôi thì chuyện này tương đối kỳ lạ. Trong thực tế, tôi đã có một ngày bị mất tiền. Tôi không bị mất nhiều như thị trường, vậy nên điều đó là tốt. Tôi đoán rằng mình đã dự phòng một ít rủi ro. Nếu thị trường tiếp tục đi xuống, tôi trông như đã làm rất tốt; nếu thị trường quay đầu vào ngày mai và đi lên, tôi trông sẽ lại như thằng ngốc, và điều đó cũng ổn thôi bởi vì tôi đang tận hưởng hành trình này.

Tôi sẽ đi chuẩn bị cho bữa tối tuyệt vời hôm nay và tôi sẽ tận hưởng khoảng thời gian của riêng mình vào buổi chiều, tôi sẽ không suy nghĩ nhiều về nó. Ngày mai tôi sẽ lặp lại điều tương tự, và tiếp tục tận hưởng hành trình này.

Happy Live team biên soạn/Tư duy giao dịch theo xu hướng

Tư duy giao dịch theo xu hướng: Kiếm tiền trong mọi xu hướng tăng, giảm, sự kiện thiên nga đen

Đặt ngay