Mohnish Pabrai: Đầu tư vào người bắt chước thích hơn kẻ tiên phong (Phần 1)
Nếu tôi chỉ được chọn một trong hai khoản đầu tư là Google hoặc Microsoft với mức giá hiện tại, thì dù nhắm mắt tôi cũng có thể trả lời. Tôi chọn Microsoft. Đó là trận chiến giữa nhà phát kiến và kẻ sao chép. Sao chép khôn ngoan tạo nên doanh nghiệp tuyệt vời. Đổi mới có vẻ hên xui, nhưng sao chép thì chắc chắn – Mohnish Pabrai.
“Nhóm người Patel đầu tiên tìm ra giá trị kinh tế tuyệt vời trong lĩnh vực sở hữu nhà nghỉ ở Hoa Kỳ. Họ là những người tiên phong. Hàng nghìn người Patel chỉ đi sao chép mô hình chứ không hề đổi mới, họ đơn giản là nâng tầm một ý tưởng đã được chứng minh và nhân rộng nó.
Đừng hiểu lầm ý tôi. Các Patel bắt chước này đã làm việc rất chăm chỉ, nhưng họ thực thi trên mô hình kinh doanh đã được chứng minh và hầu như không có rủi ro nào. Bằng chứng về sức mạnh của mô hình kinh doanh nằm ở các con số. Từ xuất phát điểm là người tị nạn, gần như không có đồng vốn nào, người đàn ông mang họ Patel ngày nay đã sở hữu 1/5 lượng nhà nghỉ ở Hoa Kỳ.
Bài học từ McDoanld’s
Hầu hết các doanh nhân nâng tầm ý tưởng kinh doanh của mình từ các doanh nghiệp đang tồn tại hoặc từ ông chủ gần đó nhất của họ. Ray Kroc yêu thích mô hình kinh doanh nhà hàng hamburger McDonald của anh trai ở San Bernadino, California.
Năm 1954, ông đã mua quyền sở hữu tên thương hiệu và bí quyết kinh doanh, rồi nhân rộng quy mô, với thay đổi ở mức tối thiểu. Có nhiều thay đổi hoặc đổi mới sau này không đến từ nội tại công ty với nguồn lực đáng gờm của mình – mà đến từ phương thức nhượng quyền kinh doanh và đối thủ cạnh tranh thừa trí thông minh đường phố (street-smart). Công ty đủ thông minh để học tập và áp dụng chúng, giống như cách họ đã từng với toàn bộ khái niệm (concept) thuở ban đầu. Một số đổi mới này bao gồm:
• Ronald McDonald được truyền cảm hứng/tạo ra bởi một một người kinh doanh nhượng quyền ở Washington, D.C. (1963).
• Món Filet-o-Fish được phát triển bởi một nhà kinh doanh nhượng quyền thương mại ở Cincinnati (1963).
• Big-Mac được phát triển bởi một nhà kinh doanh nhượng quyền thương mại tại Pittsburgh (1968).
• Bánh Muffin ốp la (Egg McMuffin) được phát triển bởi một nhà kinh doanh nhượng quyền thương mại Santa Barbara (1973)
• Dịch vụ drive-thru (mua hàng trực tiếp trên xe) lần đầu tiên được nhà kinh doanh nhượng quyền thương mại Arizona giới thiệu (1975). Bữa ăn trẻ em Mighty được nâng tầm ý tưởng lên từ Burger King (2001).
Đúng là nhiều sáng kiến của công ty như Đại học Hamburger (được thiết kế để hướng dẫn nhân viên làm việc cho McDonald’s trong các khía cạnh khác nhau của quản lý nhà hàng – chú thích của người dịch) là nền tảng cho thành công của công ty, nhưng nhiều sáng kiến được tạo ra tại trụ sở chính, tuy khai thác tất cả nguồn lực sẵn có, lại thất bại. Điểm danh một vài thất bại nổi tiếng trong những năm qua:
• Hulaburger: Công thức món ăn do Ray Kroc tạo ra, đặt lên trên lát dứa thay vì thịt. Mục đích ban đầu là phục vụ cho những người Công giáo Rôma không được phép ăn thịt vào thứ Sáu. Món ăn đã thất bại (1963).
McLean Deluxe: Chiếc bánh gồm 1⁄4 pound thịt với lượng calo thấp hơn đã bị lượt khỏi thực đơn sau khi gắng gượng mà không thể cất cánh (1991).
• Arch Deluxe: Đây là nỗ lực sản xuất chiếc bánh hamburger hạng sang trong một chiến dịch quảng cáo cao cấp. Nhưng đã bị loại khỏi thực đơn khi không thể tăng số (1996).
Ví dụ từ Microsoft
Những nhà sáng lập Microsoft, Bill Gates và Paul Allen, là hình mẫu đặc biệt nhạy bén, tài năng và làm việc không ngừng nghỉ. Microsoft trình làng vào giữa những năm 1970, phát triển ngôn ngữ lập trình BASIC, biên soạn cho các máy vi tính đời đầu lấp ló trên đường chân trời. Quyết định quan trọng đối với công ty non trẻ vào năm 1980 là thỏa thuận với IBM nhằm cung cấp hệ điều hành MS-DOS cho máy tính cá nhân (PC) mà IBM dự kiến ra mắt. Chỉ có mỗi vấn đề: Microsoft không có hệ điều hành tương thích với PC để bán cho IBM. Điều đó không ngăn được bước tiến Microsoft.
Họ thuyết phục IBM rằng Microsoft đã có một hệ điều hành đang trong quá trình phát triển và họ có thể hoàn thành trong khung thời gian của IBM. Đó là lời nói dối. Sau đó Microsoft đã tìm mua bản quyền của hệ điều hành Operating System (QDOS) một cách nhanh chóng (Quick & dirty) từ hãng công nghệ nhỏ bé tên là Seattle Computer với giá 50.000 đô la. QDOS được Microsoft sửa đổi, trở thành MS-DOS và IBM-DOS. Sản phẩm chủ chốt cho phép Microsoft nhân rộng quy mô không được phát triển từ chính công ty, mà nâng cấp từ Seattle Computer.
Không dừng lại ở đó. Năm 1981, Gates viếng thăm Apple và liền để mắt đến mẫu Mac của Apple cũng như hai sáng kiến mang tính cách mạng được Apple tích hợp là giao diện đồ họa người dùng (GUI) và chuột. Khiến cho Gates tin rằng chuột và GUI là một phần trong tương lai của máy tính cá nhân. Năm 1983, các kỹ sư của Microsoft đã tìm ra cách làm cho chuột hoạt động thông qua cổng nối tiếp. Một đổi mới nền tảng khác chỉ đơn thuần nâng tầm từ đối thủ cạnh tranh rồi phát triển theo quy mô hàm mũ.
Giờ đây, Microsoft đã phát triển năng lực biên soạn ngôn ngữ lập trình (như BASIC) và hệ điều hành. Vì không có năng lực nổi trội hay chuyên môn về mảng ứng dụng, Microsoft để mắt đến VisiCalc (phần mềm xử lý bảng tính ban đầu) đang tăng trưởng nhanh chóng. Cuối cùng hầu hết các tính năng của Excel được nâng cấp từ Lotus 1-2-3 và VisiCalc. Còn Word thì nâng cấp phần lớn tính năng từ ứng dụng phổ biến một thời Word Perfect. Riêng PowerPoint được Microsoft mua lại từ một công ty phần mềm nhỏ ở San Francisco.
Danh sách cứ kéo dài. Xbox lấy cảm hứng từ Nintendo và PlayStation. SQL Server vốn do Sybase cấp phép. Media Player trông giống như Real Player. Và bấy giờ Microsoft để mắt đến Google. Nhóm tìm kiếm MSN tọa lạc tại Bay Area – ngay sân sau của Google. Microsoft tích cực lôi kéo người tài từ Google về.
Microsoft liên tục phản hồi với những đổi mới bên ngoài bức tường bằng hành động nhanh chóng và quyết liệt nhằm vô hiệu hóa mối đe dọa. Họ tìm kiếm sự phê chuẩn của khách hàng cho một đổi mới của ai đó khác trước khi bắt tay vào sản phẩm của mình. Đó là chiến lược cực kì mạnh mẽ. Một cựu giám đốc điều hành cấp cao của Microsoft từng xác tín với tôi rằng Microsoft hành động vượt trên cả chuẩn khi mục tiêu được vạch ra rõ ràng.
Như trường hợp công ty này theo gót Netware hay Lotus 1-2-3, họ không hề có chút mơ hồ nào cho câu hỏi sản phẩm sẽ trông như thế nào hoặc doanh thu nên là bao nhiêu. Mà đó là mục tiêu đã định rõ. Ngoài ra, hễ Microsoft cố gắng trở thành người tiên phong và đổi mới thì lại vấp ngã. Sáng kiến .NET của nó là dự án mơ hồ và không mấy tiến triển nhiều năm liền. Hệ điều hành Windows Vista những tưởng sẽ mang đến cuộc cách mạng, ấy vậy mà chỉ cần nó tương xứng với chương trình hiện thời của Apple thôi thì tôi đây ngạc nhiên lắm rồi.
>> Xem thêm bài viết: Thâm cung bí sử Microsoft: sẩy chân ở thị phần tìm kiếm viết lại window vista sau ba năm lập trình
Microsoft là gã nâng cấp ý tưởng tăng trưởng theo quy mô xuất sắc. Hơn 90% thành công có được nhờ tiêu diệt “sản phẩm thù địch” nhờ nối bước theo sau. Trận chiến của Google với Microsoft cuối cùng sẽ diễn ra như thế nào, đó là một câu hỏi mở.
Hiện nay, với hơn 60.000 nhân viên, thật không may, bộ máy của Microsoft luôn bị coi thường. Nếu tôi chỉ được chọn một trong hai khoản đầu tư là Google hoặc Microsoft với mức giá hiện tại, thì dù nhắm mắt tôi cũng có thể trả lời. Tôi chọn Microsoft. Đó là trận chiến giữa nhà phát kiến và kẻ sao chép. Sao chép khôn ngoan tạo nên doanh nghiệp tuyệt vời. Đổi mới có vẻ hên xui, nhưng sao chép thì chắc chắn.”
>>> Xem tiếp: Mohnish Pabrai: Đầu tư vào người bắt chước thích hơn kẻ tiên phong (Phần 2)
Nguồn: Trích sách Nghệ thuật đầu tư Dhandho
Có thể bạn quan tâm: Nghệ thuật đầu tư Dhandho
(Phương pháp đầu tư rủi ro thấp, lợi nhuận cao)
