Ngân hàng Nhà nước lý giải vì sao lãi suất cho vay còn cao
Hệ thống ngân hàng chủ yếu huy động vốn ngắn hạn (khoảng 88% tiền gửi là kỳ hạn 12 tháng trở xuống) nhưng vẫn phải đáp ứng các nhu cầu cho vay trung dài hạn (trên 52% dư nợ tín dụng); áp lực gia tăng lãi suất luôn tồn tại do Việt Nam có độ mở kinh tế lớn…. là hai trong số nhiều nguyên nhân khiến mặt bằng lãi suất cho vay vẫn neo ở mức cao.
Đây là thông tin về kết quả điều hành chính sách tiền tệ và lãi suất được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) công bố đầu giờ sáng ngày 17/5.
Chủ động, linh hoạt trong điều hành các công cụ, giải pháp tiền tệ
Ngân hàng Nhà nước cho biết, để giảm lãi suất cho vay đối với doanh nghiệp và người dân, qua đó góp phần thúc đẩy quá trình phục hồi kinh tế theo chủ trương của Chính phủ và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, thời gian qua NHNN đã điều hành và kết hợp đồng bộ nhiều công cụ, giải pháp chính sách tiền tệ để triển khai định hướng này.
Cụ thể, từ đầu năm 2023 đến nay, NHNN điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở nhằm ổn định thị trường tiền tệ. Theo đó, NHNN liên tục duy trì các phiên chào mua giấy tờ có giá (GTCG) với khối lượng, kỳ hạn phù hợp với mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ (CSTT), đảm bảo thanh khoản cho các TCTD luôn trong trạng thái dư thừa, đáp ứng kịp thời nhu cầu chi trả, thanh toán của nền kinh tế.
Từ ngày 10/3/2023, để thực hiện mục tiêu tăng cung tiền, giảm LS cho vay theo chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã tăng khối lượng và kéo dài kỳ hạn chào mua GTCG hàng ngày để phát tín hiệu sẵn sàng cung ứng vốn cho thị trường tiền tệ.
Với việc điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở và sẵn sàng cung ứng thanh khoản kết hợp với việc NHNN điều chỉnh giảm lãi suất chào mua GTCG từ mức 6,0%/năm xuống mức 5,5%/năm (từ ngày 15/3/2023) và giảm xuống mức 5,0%/năm (từ ngày 03/4/2023), vốn khả dụng của các TCTD được đảm bảo và thường trong tình trạng dư thừa (số dư tiền gửi của hệ thống TCTD tại NHNN liên tục vượt số dư dự trữ bắt buộc).
Song song với việc điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở, từ đầu năm 2023 đến nay, NHNN đã mua được lượng lớn ngoại tệ bổ sung Dự trữ ngoại hối (trên 6 tỷ USD).
Bên cạnh đó, đối với các giao dịch TCTD mua ngoại tệ kỳ hạn với NHNN, NHNN và các TCTD cũng đã gia hạn các giao dịch này với tổng trị giá 3,99 tỷ USD, đồng thời TCTD hủy mua 1,74 tỷ USD từ NHNN, từ đó đã góp phần đưa ra và để lại lưu thông một lượng lớn tiền VND tương ứng.
Đối với các giao dịch TCTD mua ngoại tệ kỳ hạn với NHNN, NHNN và các TCTD cũng đã gia hạn các giao dịch này, qua đó NHNN không hút/trì hoãn việc hút VND từ lưu thông về.
“Các giải pháp nêu trên đã góp phần quan trọng vào việc tạo thanh khoản dư thừa trên thị trường, từ đó bình ổn mặt bằng lãi suất thị trường liên ngân hàng, hỗ trợ TCTD giảm LS huy động và giảm lãi suất cho vay đối với nền kinh tế”, Ngân hàng Nhà nước cho biết.
Trong bối cảnh lãi suất thế giới tiếp tục tăng và neo cao, diễn biến lạm phát quốc tế vẫn khó lường, tuy nhiên, trong nước, lạm phát mặc dù tăng nhưng có xu hướng chậm lại, tăng trưởng kinh tế gặp nhiều khó khăn; thanh khoản các TCTD dư thừa…. Để tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã điều chỉnh giảm 2 lần các mức LS với mức giảm 0,5-1%/năm trong tháng 3&4/2023.
Bên cạnh đó, NHNN đã thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp để phấn đấu giảm LS cho vay nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân theo tinh thần chỉ đạo của Quốc hội và của Chính phủ tại Nghị quyết 43 và Nghị quyết 11. Đáng chú ý, NHNN đã làm việc với các NHTM đề nghị tiếp tục giảm LS tiền gửi để có điều kiện giảm lãi suất cho vay hỗ trợ khách hàng giảm chi phí tài chính; Theo đó, đến nay, các NHTM đã điều chỉnh giảm lãi suất tiền gửi từ 0,2-0,8%/năm.
Với những giải pháp và chỉ đạo trên, NHNN cho biết, đến nay, về cơ bản mặt bằng lãi suất đã ổn định, lãi suất phát sinh mới có xu hướng giảm dần trong tháng đầu năm 2023. Lãi suất tiền gửi bình quân phát sinh mới của các NHTM ở mức khoảng 6,3%/năm (giảm 0,18%/năm so với cuối năm 2022); lãi suất cho vay bình quân VND phát sinh mới của các NHTM ở mức khoảng 9,3%/năm (giảm 0,65%/năm so với cuối năm 2022).
Vì sao lãi suất vẫn cao?
Dù ngành Ngân hàng đã và đang liên tiếp điều chỉnh giảm lãi suất, tuy nhiên, các ý kiến trên thị trường cho rằng, lãi suất cho vay hiện nay vẫn neo ở mức cao, cần tiếp tục điều chỉnh giảm để hỗ trợ nền kinh tế và cộng đồng doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Vậy, đâu là những nguyên nhân dẫn đến lãi suất cho vay cao như thị trường đề cập?
Để trả lời câu hỏi của thị trường, NHNN đã đưa ra 4 yếu tố khiến lãi suất cho vay hiện nay vẫn ở mức cao.
Đầu tiên, hệ thống ngân hàng là kênh cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế: Kinh tế Việt Nam phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng (tỷ lệ tín dụng/GDP cuối năm 2022 ở mức 125,34% ), trong khi nhu cầu vốn để phát triển kinh tế luôn ở mức cao, tạo áp lực lên lãi suất cho vay.
Sau dịch COVID-19, kinh tế phục hồi trở lại nên nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh (SXKD) gia tăng, hệ thống ngân hàng sử dụng tối đa nguồn huy động cho phép để đáp ứng vốn cho nền kinh tế.
Hiện chênh lệch tiền gửi và tín dụng bằng VND ở mức 167.000 tỷ đồng; hệ số sử dụng vốn trên thị trường 1 (tỷ lệ tín dụng/huy động vốn thị trường 1) bằng VND ở mức 101,45%, giảm so với mức 102,28% cuối năm 2022 nhưng vẫn ở mức rất cao.
Hệ thống ngân hàng chủ yếu huy động vốn ngắn hạn (khoảng 88% tiền gửi là kỳ hạn 12 tháng trở xuống) nhưng vẫn phải đáp ứng các nhu cầu cho vay trung dài hạn (trên 52% dư nợ tín dụng VND của hệ thống là trung dài hạn) nên đã tạo sức ép lên lãi suất huy động.
Đồng thời, áp lực gia tăng lãi suất luôn tồn tại do Việt Nam có độ mở kinh tế lớn, biến động của thị trường tài chính, tiền tệ thế giới tác động nhanh và mạnh lên lãi suất, tỷ giá trong nước.
Thứ hai, áp lực trong và ngoài nước: Mặt bằng LS t thế giới gia tăng trong năm 2022 và vẫn ở mức cao trong các tháng đầu năm 2023. Các NHTW lớn trên thế giới vẫn tiếp tục triển khai lộ trình thắt chặt CSTT và duy trì LS ở mức cao, Ngân hàng Dự trữ liên bang Mỹ (FED) đã 10 lần tăng lãi suất (hiện lãi suất mục tiêu FED Fund ở mức 5,0-5,25%/năm; ECB: lãi suất tái cấp vốn là 3,5%/năm, lãi suất tiền gửi là 3,0%/năm).
Áp lực lạm phát trong nước (lạm phát bình quân 4 tháng năm 2023 ở mức 3,84%; lạm phát cơ bản tăng 4,9%; mục tiêu lạm phát năm 2023 là 4,5%).
Áp lực lạm phát hiện hữu, tiểm ẩn, khiến người dân kỳ vọng lãi suất thực dương nên TCTD khó giảm lãi suất để thu hút tiền gửi, khiến chi phí đầu vào của TCTD ở mức cao. Huy động vốn đến ngày 27/4/2023 tăng 1,78%, chỉ bằng gần 50% so với tốc độ tăng trưởng tín dụng 3,04%.
Thứ ba, Thông tư số 02/2023/TT-NHNN mới ban hành ngày 23/4/2023 cho phép cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ khách hàng gặp khó khăn tức là TCTD chưa thu nợ khi đến hạn trong khi TCTD vẫn phải đảm bảo chi trả tiền gửi, làm giảm doanh số cho vay và chậm lại vòng quay vốn trong nền kinh tế, nên gây áp lực trở lại lên khả năng cân đối vốn và dư địa giảm lãi suất.
Đồng thời, hệ thống ngân hàng vẫn đang trong quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu của các TCTD, nâng cấp chuẩn mực quản trị điều hành theo thông lệ quốc tế,… một số NHTM quy mô nhỏ duy trì lãi suất tiền gửi ở mức cao để giữ khách hàng cũng làm cho việc giảm mặt bằng lãi suất cho vay trở nên khó khăn hơn.
Cuối cùng, theo quy định hiện hành, việc xem xét quyết định về lãi suất cho vay là do TCTD và khách hàng thỏa thuận theo cung cầu vốn thị trường và mức độ tín nhiệm của khách hàng.
Trường hợp LS thị trường có biến động hoặc NHNN điều chỉnh các mức lãi suất điều hành dẫn đến việc TCTD điều chỉnh tăng hoặc giảm lãi suất tiền gửi, hoặc TCTD chủ động điều chỉnh giảm lãi suất cho vay, đối với các khoản vay mà TCTD và khách hàng đã thỏa thuận về lãi suất, thì TCTD tiếp tục áp dụng lãi suất đã thỏa thuận cho tới hết thời hạn khoản vay hoặc đến hết kỳ hạn trả lãi theo thỏa thuận cho vay giữa TCTD và khách hàng.
Bên cạnh đó, hiện nay NHNN cũng quy định lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng VND (hiện ở mức 4,5%/năm) của TCTD đối với khách hàng nhằm đáp ứng một số nhu cầu vốn nhằm giảm chi phí vốn vay, tăng khả năng tiếp cận vốn vay theo chỉ đạo của Chính phủ.
Trên cơ sở diễn biến kinh tế vĩ mô, thị trường tiền tệ trong và ngoài nước, NHNN cho biết, sẽ nghiên cứu điều hành LS phù hợp với cân đối vĩ mô, lạm phát và mục tiêu CSTT; đồng thời tiếp tục khuyến khích các TCTD triển khai các giải pháp tiết giảm chi phí để giảm mặt bằng lãi suất cho vay, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh.
Tiến Phát
