Nếu bạn mua toàn bộ công ty tuyệt vời đã nghiên cứu, và sau đó bỏ túi hết các khoản thu nhập sau thuế mà công ty ấy làm ra hàng năm thì Payback Time là khoảng thời gian cần thiết để bạn thu về toàn bộ số vốn đầu tư ban đầu.

Phương pháp mua tích trữ cổ phiếu tức là cách chúng ta mua công ty, và nắm giữ công ty đó lâu dài. Chúng ta sẽ không bán ra khi các tay to bán ra. Trên thực tế, như các bạn sẽ thấy, chúng ta sẽ mua vào khi những tay to bán ra. Vì vậy chúng ta cần phải nắm rõ về Biên an toàn.

Vì biên độ an toàn quan trọng cực kỳ, nên tôi có một ý tưởng thứ hai, một cách hiệu quả thứ hai để đi đến giá Biên độ của giá an toàn, đó chính là câu trả lời cho câu hỏi “Sẽ mất bao lâu để tôi lấy lại vốn đầu tư ban đầu?” Phương pháp này còn có tên là Payback Time.

Nếu bạn mua toàn bộ công ty tuyệt vời đã nghiên cứu, và sau đó bỏ túi hết các khoản thu nhập sau thuế mà công ty ấy làm ra hàng năm thì Payback Time là khoảng thời gian cần thiết để bạn thu về toàn bộ số vốn đầu tư ban đầu.

Từ thời điểm bạn thu hồi vốn, bạn có phải chỉ đang đầu tư (chơi) với phần tiền lời đúng chưa? Đây là cách mà cách tay thâu tóm các công ty tư nhân quyết định số tiền phải trả để mua toàn bộ công ty tư nhân đó vì họ không thể bán công ty này dễ dàng như đối với công ty đại chúng. Một khi họ đã thu hồi số vốn ban đầu, họ chẳng còn lo gì về phương án tháo lui (exit strategy) nữa.

1. Ví dụ đơn giản về cách tính Payback Time

Tôi ví dụ thế này cho bạn dễ hiểu. Một anh bạn tôi mua lại một công ty chuyên tổ chức tour chèo thuyền vượt thác có lợi nhuận 1 triệu đô la mỗi năm. Nhưng doanh thu không thể tăng thêm được vì các quy định nhà nước. Nhưng nó sẽ sinh lời 1 triệu đô la mỗi năm, mãi mãi.

Anh ta mua lại công ty này với giá 5 triệu đô la và anh ta lẫn người chủ cũ đều rất hài lòng về thương vụ này. Người bạn của tôi cảm thấy mãn nguyện khi biết rằng sau năm năm anh ta sẽ thu hồi vốn, và năm năm là số năm hoàn vốn của anh ta. Nếu anh ta cảm thấy năm năm để thu hồi vốn và bắt đầu có lời là quá lâu, anh ta có thể không mua công ty tổ chức tour đó, mà dùng 5 triệu đô la để mua trái phiếu hoàn toàn không rủi ro, hẳn là anh ta kiếm được 3% tiền lời mỗi năm, khoảng 150 ngàn đô la, và năm năm sẽ là 750 ngàn đô la, từ số vốn khủng ban đầu. Do đó, anh bạn của tôi đã từ chối khoản lợi tức bé con từ trái phiếu này. Nếu anh bạn tôi phải đợi lâu hơn năm năm để hoàn vốn, có thể anh đã không mua công ty tổ chức tour đó. Và thực tế thì có rất nhiều người nghĩ thế khi mua công ty.

Cách tính thời điểm hoàn vốn chả có gì khó khăn cả, chẳng cần phải phân tích thu nhập, vốn đăng ký hoặc vốn lưu động gì cả. Thực tế nó quá đơn giản không cần quan tâm đến việc liệu công ty chúng ta đầu tư có giá trị thanh lý (trong chiến lược thoái lui) là bao nhiêu. Nó giống một bài tập tinh thần để bạn quyết định thời điểm bạn muốn lấy lại vốn đầu tư ban đầu. Nhưng bạn biết không, đôi khi sự đơn giản lại hiệu quả hơn sự phức tạp.

Ông Benjamin Graham, tác giả của quyển sách được xem là thánh kinh của phân tích cổ phiếu phức tạp, Security Analysis – Phân tích cổ phiếu, vào những năm gần cuối sự nghiệp đã bảo rằng, “Tôi không còn tôn sùng những công cụ phân tích chứng khoán đòi hỏi nhiều sức lao động để tìm ra những cơ hội đầu tư tuyệt vời nữa.”

2. Payback Time sẽ khác với PE khi công ty ăn nên làm ra (lợi nhuận tăng)

Quay trở lại việc tính thời gian hoàn vốn, khi công ty ăn nên làm ra, người mua cổ phiếu của công ty này cũng phải thay đổi thời điểm hoàn vốn cho phù hợp với sự phát triển đó, vì tiền lời đã tăng so với trước.

Một người bà con của tôi làm chủ một công ty tư nhân với doanh thu 10 triệu đô la mỗi năm, sau đó một công ty đại chúng đã thâu tóm công ty tư nhân đó với giá 91 triệu đô la. Vậy nếu cứ giả sử rằng sau vụ mua bán, công ty tư nhân đó vẫn có lợi nhuận 10 triệu đô la/năm, thì thời hạn hoàn vốn là 9,1 năm. Nhưng ngay năm đầu nó đã đạt lợi nhuận 12 triệu đô la/năm, và dự kiến tới năm thứ sáu thì sẽ đạt 20 triệu đô la lợi nhuận mỗi năm, vậy thời gian hoàn vốn của thương vụ này thay đổi, từ 9,1 năm xuống còn sáu năm rưỡi.

Xét về chỉ số PE, công ty tổ chức tour mà tôi ví dụ lúc nãy có PE = 5, còn công ty của người bà con của tôi thì có PE = 9. Còn xét về thời gian hoàn vốn, anh bạn tôi sẽ mất năm năm để hoàn số vốn 5 triệu đô la, còn công ty đại chúng kia sẽ mất sáu năm rưỡi để hoàn vốn 91 triệu đô la mua lại công ty của người bà con của tôi.

Chúng ta hãy so sánh hai chỉ số PE này với PE của 500 công ty lớn nhất và tốt nhất được niêm yết trên sàn chứng khoán – chỉ số S&P 500. Mức PE bình quân của S&P 500 là gấp 15 lần lợi nhuận trong 90 năm vừa qua, tức là hơn gấp đôi PE của các công ty tư nhân. Tức là nếu doanh số của 500 công ty này không tăng trưởng, thì bạn sẽ hoàn vốn trong 15 năm nếu mua cổ phiếu của một công ty điển hình trong số 500 công ty này.

Theo Robert Shiller, người mà chúng ta đã dùng nhiều biểu đồ của ông để làm minh họa trong chương 4 này, thì doanh thu của 500 công ty này đã tăng 2.7% kể từ năm 1874, như thế thời gian hoàn vốn của người mua cổ phiếu sẽ rút ngắn còn 13 năm, gần gấp đôi thời gian hoàn vốn của công ty tư nhân. Tại sao lại như thế?

3. Tại sao người mua công ty tư nhân lại đòi thời gian hoàn vốn ngắn hơn?

Nói một cách nôm na, khi mua cổ phiếu của công ty tư nhân là bạn trao đổi tài sản với họ, bạn đưa cho họ tài sản không rủi ro là một cục tiền và nhận về tài sản là doanh nghiệp cùng với rủi ro nào đó. Rủi ro lớn nhất là không thể thu hồi vốn, và trong tâm trí của người mua công ty tư nhân hình thành một giới hạn tâm lý khi cân nhắc một thương vụ. Anh ta biết rằng kiếm người bán lại công ty sẽ đòi hỏi thời gian, và cũng không biết được người mua tiềm năng sẵn sàng trả bao nhiêu để mua lại công ty này.

Số tiền mà anh ta chắc chắn có được trong thương vụ này là lợi nhuận hàng năm mà công ty đó kiếm được. Ở Mỹ, lợi nhuận của các công ty tư nhân thuộc lĩnh vực tổ chức tour du lịch trên sông, bị kiểm soát bởi một cơ quan nhà nước có tên là National Park Service, và đa số người Mỹ cảm thấy bất an về tương lai của các công ty tư nhân do họ hoài nghi về cơ quan quản lý của chúng. Do đó, họ chỉ chấp nhận khoảng thời gian một vài năm.

Anh bạn tôi khi mua công ty tổ chức tour với lợi nhuận 1 triệu đô la/năm, chắc hẳn cũng muốn mua với giá 1 triệu đô la để có thể hoàn vốn chỉ sau một năm, nhưng cũng giống như chủ của quầy nước chanh trong ví dụ của chương trước, ông ta cũng chẳng dại gì mà bán với giá mà người mua chỉ mất một năm để hoàn vốn.

Ông chủ cũ của công ty tổ chức tour mà chúng ta đang nhắc tới, dù rằng có cố phát triển công ty thì cũng không thể làm ra lợi nhuận thêm được nữa, nhưng ông ta cũng cố giữ công ty vì dù sao mỗi năm cũng chắc mẩm sẽ bỏ túi 1 triệu đô la. Nhưng khi anh bạn tôi chìa ra 5 triệu đô la tiền tươi, ông ta sẽ thấy hài lòng và bán lại công ty.

Hiểu được vì sao ông ta chịu bán công ty tư nhân có lãi 1 triệu đô la/năm với giá 5 triệu đô la là một bước quan trọng để bạn xác định giá mua một công ty. Ông chủ cũ của công ty tổ chức tour chắc hẳn thường nghĩ trong đầu rằng, năm sau và các năm sau nữa, công ty đều mang về cho ông ta 1 triệu đô la/năm, quả là một tương lai vững vàng.

Nhưng ta hãy cân nhắc rủi ro của ông ta: Ông ta hẳn phải biết rằng không có gì đảm bảo sẽ có khách sử dụng dịch vụ của ông vào năm sau, có quá nhiều thứ có thể ảnh hưởng lượng khách: nào là năm sau hạn hán có thể làm sông khô cạn, nào là khủng hoảng kinh tế khiến người dân giảm chi tiền cho du lịch giải trí, hoặc là giá xăng lên khiến cho người ta chọn những địa điểm du lịch khác gần nơi họ sinh sống để tiết kiệm phí đi lại, ai biết chừng có người chết đuối trong khi tham gia tour và National Park Service sẽ rút giấy phép của ông (hoặc làm danh tiếng của ông bị tổn thất), hoặc Sierra Club (công ty thuộc đối thủ cạnh tranh) có thể lobby (vận động hành lang) cho Park Service để giảm số tour ông được quyền tổ chức cho khách hàng.

Ngay cả tại những công ty tư nhân có tiếng tăm, các ông chủ cũng đôi khi muốn bán chúng, hai lý do thường gặp là họ muốn nghỉ hưu hoặc họ muốn đổi tài sản của mình thành tiền mặt để cầm trong tay cho chắc ăn. Trường hợp của ông chủ cũ của công ty tổ chức tour, bán công ty với giá 5 triệu đô la làm cho ông ta nhẹ nhõm vì không phải tối ngày lo nghĩ công việc, vừa có thể trả hết nợ cá nhân, lại có thể tận hưởng các kỳ nghỉ cho đến hết cuộc đời. Vận hành một công ty là đương đầu với rất nhiều rủi ro, thôi thì đổi lấy một cục tiền, sẽ là một lựa chọn nhàn hạ, an toàn hơn.

4. Một biên độ an toàn MOS là tuyệt vời khi…

Thời gian hoàn vốn khi bạn mua một công ty tư nhân nên là ba đến mười năm, các công ty quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ trả giá trung bình là khoảng tám năm, còn các thương vụ nhỏ hơn thường ở mức trung bình là sáu năm.

Nhưng thời gian hoàn vốn khi mua cổ phiếu của công ty đại chúng sẽ khác so với của công ty tư nhân, vì nó có tính thanh khoản cao. Thanh khoản là một thuật ngữ, hiểu nôm na là cổ phiếu nào có tính thanh khoản cao thì rất dễ mua đi bán lại, có khi bạn vừa mua vào thì ngay lập tức có thể bán ra. Có những tình huống mà bạn cần bán gấp cổ phiếu để cắt lỗ, do thị trường xấu đi một cách bất ngờ, hoặc do bạn tính toán sai. Những nhà quản lý các quỹ đầu tư khổng lồ mà chúng ta thường gọi là các ông lớn hay tay to, họ cũng nhiều lần bán gấp cổ phiếu để cắt lỗ. Nhưng họ không thể bán tháo sạch sẽ trong một lượt giao dịch như chúng ta, vì lượng cổ phiếu của họ rất lớn, họ phải bán từng đợt. Nhưng ít nhất là trên lý thuyết, họ có thể bán ngay toàn bộ.

Bạn sẽ cảm nhận được rằng tính thanh khoản quan trọng thế nào khi bạn nhìn vào chỉ số PE và thời gian hoàn vốn của các công ty đại chúng. Giá trị của một doanh nghiệp sau khi chuyển từ công ty tư nhân thành công ty đại chúng, sẽ tăng gấp hai lần. Thời gian hoàn vốn của công ty đại chúng là khoảng 13 năm, thậm chí còn lâu hơn nữa, vì những người mua không thật sự lo ngại về việc bao lâu thì thu hồi vốn.

Bởi thế, nếu thời cơ tới, bạn mua được cổ phiếu của các công ty đại chúng với với giá Payback Time của công ty tư nhân, thì lúc đó đúng là bạn đã có một biên độ an toàn MOS quá tuyệt!

Nguồn: Sách Ngày đòi nợ – Happy Live tổng hợp và biên tập

Có thể bạn quan tâm: Payback Time – Ngày đòi nợ – Phil Town

(đầu tư theo phong cách Warren Buffett, Charlie Munger)

ĐỌC THỬ

ĐẶT MUA