Trend Following: Lỗ là lỗ, chấp nhận khoản lỗ nhỏ rồi về nhà, yếu tố quan trọng giao dịch theo xu hướng
Hệ thống giao dịch theo xu hướng biết nếu không cắt lỗ, không thoát ra với khoản lỗ nhỏ thì khoảng lỗ sẽ phình lên như ung thư. Bạn càng không chấp nhận khoản lỗ nhỏ, càng vật lộn với nó, khoảng lỗ sẽ càng lớn và càng khó giải quyết trong tương lai.
Lý thuyết triển vọng
Từ trước đến nay, bong bóng đầu tư luôn là một phần của lịch sử thị trường nhân loại. Ví dụ, các nhà đầu cơ thế kỷ 17 ở Hà Lan đã đẩy giá hoa tulip lên mức phi lý, tới độ một số giống hoa đắt hơn cả vài ngôi nhà.
Sụp đổ là không thể tránh khỏi. Kể từ đó, với cuộc Đại suy thoái, sụp đổ của bong bóng Dot-com, sụp đổ của thị trường vào tháng 10 năm 2008, các nhà đầu tư không thể và sẽ không bao giờ tránh khỏi những giai đoạn thị trường lên cơn sốt. Họ lặp đi lặp lại sai lầm y như cũ.
Daniel Kahneman, Nhà Tâm lý học đầu tiên đoạt giải Nobel Kinh tế, cho rằng thị trường lên cơn sốt là do nhà đầu tư nảy sinh ảo tưởng kiểm soát, ông gọi ảo tưởng này là Lý thuyết triển vọng. Ông đã nghiên cứu nền móng trí tuệ của việc đầu tư – cách các nhà giao dịch ước tính tỷ lệ cược và tính toán rủi ro – để chứng minh con người thường hành động với niềm tin sai lệch rằng mình hiểu biết nhiều, trong khi sự thật không phải thế.
Kahneman và cộng sự Amos Tversky nhận ra một người thông thường sẽ hành động theo Quy luật số nhỏ – đưa ra các dự đoán tổng quát bằng mẫu dữ liệu ít ỏi. Ví dụ: Nếu bạn mua một quỹ đầu tư đã đánh bại thị trường 3 năm liên tiếp, bạn chắc như đinh đóng cột rằng quỹ đó đang trong chuỗi bách phát bánh trúng. Con người không thể ngăn bản thân lấy một vài sự kiện bổ trợ để đi đến kết luận chung. Bằng chứng thống kê tuy hạn chế vẫn khiến ta thấy hài lòng dù nó mô tả thực tế rất lệch lạc.
Họ cũng phát hiện ra mọi người ghét thua lỗ đến độ đưa ra quyết định phi lý trí để tránh thua lỗ. Điều này giải thích lý do tại sao một số nhà đầu tư bán các cổ phiếu chiến thắng quá sớm, nhưng lại ôm cổ phiếu lỗ quá lâu. Đặc tính của con người là chốt lời từ cổ phiếu chiến thắng quá nhanh vì cứ nghĩ rằng lợi nhuận sẽ không tồn tại lâu, nhưng lại lì lợm ôm lỗ với hy vọng giá sẽ tăng trở lại.
Hệ thống giao dịch theo xu hướng biết nếu không cắt lỗ, không thoát ra với khoản lỗ nhỏ, thì khoản lỗ sẽ phình lên như ung thư. Bạn càng không chấp nhận khoản lỗ nhỏ, càng vật lộn với nó, khoản lỗ sẽ càng lớn và càng khó giải quyết trong tương lai – đó là nếu như khi ấy bạn chưa cháy tài khoản. Vấn đề của việc chấp nhận thua lỗ là nó buộc mọi người thừa nhận họ đã sai. Con người không thích mình sai – cái tôi là thứ điều khiển việc ra quyết định.
Theo đó, khi thảo luận về lý do tại sao chúng ta là kẻ thù tồi tệ nhất của chính mình trong đầu tư, mọi người sẽ bắt đầu với chi phí chìm (sunk cost). Chi phí chìm là chi phí đã phát sinh mà bạn không thể bù đắp được, thứ bạn không thể lấy lại được. Tư duy theo chi phí chìm cho phép bạn nhìn nhận khoản lỗ đúng theo bản chất của nó: lỗ là lỗ. Mặc dù chi phí chìm không nên ảnh hưởng đến quyết định trong hiện tại, con người khó mà buông bỏ được chi phí này. Một nhà đầu tư có thể mua thêm cổ phiếu dù giá đang giảm vì ban đầu họ đã đưa ra quyết định mua (“Quyết định của tôi là đúng!”). Mua xong, tuýp nhà đầu tư này sẽ ưỡn ngực bảo, “Tôi mua được giá chiết khấu!”. Nếu giá cổ phiếu đó không tăng trở lại (mà thường là như thế), lý thuyết của anh ta tiêu tùng cùng bài học nhớ đời về khoản lỗ lớn.
“Chấp nhận khoản lỗ nhỏ rồi về nhà” là yếu tố quan trọng nhất trong giao dịch theo xu hướng. Tuy nhiên, rất nhiều nhà đầu tư tham gia thị trường lại thiếu quyết đoán khi phải xử lý chi phí chìm. Mặc dù về mặt nhận thức, mọi người đều biết họ không thể làm gì với số tiền đã bỏ ra và phải tiến lên, nhưng về mặt cảm xúc, con người cứ day dứt trong đầu và dành cả đời để lo lắng.
Một thử nghiệm với vé xem phim 10 đô la cho thấy sự phi lý trí của chi phí chìm. Kahneman yêu cầu một nhóm sinh viên tưởng tượng họ đến rạp chiếu phim nhưng phát hiện mình bị mất vé. “Bạn có trả thêm 10 đô la nữa để mua vé khác không?”. Nhóm thứ hai được yêu cầu tưởng tượng họ sẽ đi xem phim nhưng chưa mua vé trước. Khi đến rạp, họ nhận ra mình bị mất tờ 10 đô la. Vậy họ có mua vé không?
Trong cả hai trường hợp, về cơ bản các sinh viên được hỏi cùng một câu đơn giản: Bạn có muốn chi 10 đô la để mua lại vé không? 88% nhóm thứ hai – nhóm mất tờ 10 đô la – chọn mua vé. Tuy nhiên, nhóm đầu tiên, nhóm bị mất vé, tập trung vào chi phí chìm, họ có khuynh hướng đặt câu hỏi theo cách khác: Tôi có sẵn sàng bỏ ra 20 đô la để xem một bộ phim 10 đô la không? Chỉ 46% nói có.
Có vô vàn hành vi thị trường và thiên kiến khiến nhà đầu tư thua lỗ. Những hành vi này đi ngược lại giao dịch theo xu hướng, ví dụ thể kể đến:
Thiếu kỷ luật: Để thành công trong giao dịch theo xu hướng, cần tích lũy kiến thức và tập trung cao độ. Nhiều người thà nghe lời khuyên của người khác hơn là tự học. Họ lười không muốn thu nạp kiến thức cần cho giao dịch. Tôi chỉ xin nói một câu: Đừng chết vì thiếu hiểu biết.
Thiếu kiên nhẫn: Tâm trí con người lúc nào cũng ham muốn hành động. Nguyên nhân có thể là do khi ta hành động, adrenaline trong người tăng lên hoặc ta có cảm giác “phê của con bạc.”Tuy nhiên, giao dịch đúng đắn cần kiên nhẫn và đưa ra quyết định khách quan, không phải nghiện mua mua bán bán.
Không khách quan: Không biết tách bạch cảm xúc ra khỏi thị trường là điều giết chết nhà đầu tư – theo đúng nghĩa đen. Những người thua cuộc trên thị trường “dính như sam” vào vị thế. Họ không đưa phương hướng hành động trước với thị trường.
Tham lam: Những người thích làm giàu nhanh muốn mua đáy canh đỉnh với hy vọng có thể “định thời điểm” giao dịch để đảm bảo lợi nhuận. Mong muốn kiếm lợi nhuận nhanh khiến họ mờ mắt, không hiểu rằng để thành công phải nỗ lực.
Không chấp nhận sự thật: Tuýp nhà đầu tư theo tin tức không tin sự thật nằm trong hành động giá. Kết quả là họ đi theo mọi biến số cơ bản (một điều không tưởng), tạo tiền đề cho thua lỗ.
Hành vi bốc đồng: Những con bạc thường nhảy vào thị trường dựa trên sự dẫn dắt của tin trên báo buổi sáng. Nhưng đến lúc tin tứcđược công bố, giá đã phản ánh lên thị trường rồi. Nếu bạn nghĩ chỉ cần hành động nhanh chóng, bằng cách nào đó bạn sẽ đánh bại người khác trong cuộc đua giao dịch tần suất cao trong ngày, thì bạn đã cầm chắc thất bại rồi đấy.
Không biết an trú ở hiện tại: Đừng dành thời gian nghĩ mình sẽ tiêu xài lợi nhuận ra sao. Giao dịch vì phải kiếm tiền là trạng thái tâm trí khiến bạn không bao giờ đến được mục tiêu.
Không nghi ngờ gì nữa, nếu cứ cố gắng thu hẹp khoảng cách giữa hiện tại và tương lai bằng cách đưa ra dự đoán thị trường, lúc nào bạn cũng cảm thấy bất định dù bạn có thừa nhận điều đó hay không. Các nhà khoa học đã nghiên cứu tác động của cảm giác bất định kéo dài. Kết luận rằng: Con người phản ứng với sự bất định giống cách mà các loài động vật phản ứng khi đối mặt với đe dọa – chuyển sang chế độ chiến đấu hoặc bỏ chạy. Một số người không thích kết luận này vì nó khiến họ cảm thấy như mình bị khuyết về mặt nhận thức.
Trong môi trường sống của động vật, mối đe dọa đến rồi đi một cách nhanh chóng, còn cuộc sống của con người trải qua những tình huống căng thẳng liên tục, nhiều trong số đó cứ dai dẳng hoặc lấp ló
không đến. Theo Nhà Thần kinh học Robert Sapolsky, không giống các loài động vật khác, con người là giống loài có thể – và thường xuyên – rơi vào trạng thái căng thẳng bằng cách tưởng tượng tình huống căng thẳng:
“Với 99% các loài động vật trên hành tinh này, tình huống căng thẳng chỉ vỏn vẹn 3 phút kinh hoàng, sau đó đe dọa kết thúc hoặc chúng mất mạng. Còn con người thì khác, chỉ cần nghĩ về khoản vay thế chấp mua nhà 30 năm đã đủ kích hoạt phản ứng căng thẳng giống vậy rồi. Nghĩ về khoản vay thế chấp không đe dọa đến tính mạng nhưng sự căng thẳng sẽ dài hơn 3 phút. Vì thế, 50 năm tới, trầm cảm sẽ là vấ
Những nhà giao dịch không chuẩn bị tinh thần thua lỗ sẽ trầm cảm khi mất tiền. Họ nhìn khắp nơi nhưng không nhìn vào bản thân, họ đổ lỗi cho người khác hoặc yếu tố ngoại cảnh để tránh chịu trách nhiệm cho hành động của mình. Thay vì lý giải trạng thái cảm xúc của bản thân, họ tìm kiếm cách làm giàu nhanh và chén thánh đầu tư để khỏi phải nhọc công suy nghĩ. Chẳng khác nào con mèo đuổi theo chính chiếc đuôi của nó.
Bạn thấy đấy, nhiều người muốn kiếm thêm nhiều tiền nhưng lại thấy tội lỗi khi thừa nhận cảm xúc ấy. Một số người giàu có lại muốn có nhiều hơn nữa và cảm thấy tội lỗi. Hãy dành chút thời gian suy ngẫm về động cơ giao dịch của bạn. Nếu bạn có bất kỳ lý do gì để giao dịch ngoài việc kiếm tiền, hãy tìm thứ khác để làm, nuôi chó hay gì đấy nhằm tránh căng thẳng. Tiền bạc không tốt cũng chẳng xấu. Tiền chỉ là công cụ – không hơn không kém.
Hành vi con người nên phản ánh góc nhìn lý tính với tiền bạc. Đáng ra một người sẽ từ chối trả cả đống tiền cho một chiếc đồng hồ chỉ vì cái mác (thương hiệu), nhưng họ vẫn làm đấy thôi. Đáng ra một người phải đưa ra lựa chọn khách quan, thông minh để tối đa hóa sự giàu có và an toàn tài chính, nhưng họ không làm như vậy.
Bí quyết để hiểu bản thân
1. Biết mình muốn gì. Biết bản thân mình là ai, chứ không phải biết người mà bạn cho rằng mình nên trở thành. Tự nhận thức bản thân cho bạn sức mạnh theo đuổi những gì thực sự nuôi dưỡng tâm hồn bạn và niềm tin bạn xứng đáng với nó.
2. Biết cái giá phải trả để đạt được thứ mình muốn. Hiểu sự đánh đổi khi lựa chọn. Mọi người thường nghĩ nếu họ khôn ngoan, họ có thể đưa ra lựa chọn mà không gặp phải thiệt thòi nào. Khi chọn một con đường, bạn đang bỏ qua những con đường khác.
3. Sẵn sàng trả giá. Mọi người thường cố thương lượng để giành được một sự lựa chọn mà không phải trả giá. Lựa chọn nào cũng có cái giá của nó; chúng ta phải quyết định mình muốn trả cái giá nào
Vậy thì đâu là động lực đằng sau việc một người nợ ngập đầu thẻ tín dụng với lãi suất 25%, nhưng không bao giờ nghĩ đến việc lấy tiền tiết kiệm để trả khoản nợ đó? Ta giải thích thế nào vể việc nhiều người dành thời gian nghiên cứu xe hơi mới hoặc kiểu bếp thiết kế mới, nhưng khi đầu tư, họ lại không chịu tìm hiểu rồi tin tưởng và đặt hết tiền tiết kiệm vào một môi giới trẻ mới ra trường? Đây chính là Bất hòa về nhận thức: Nhiều vấn đề ăn sâu bén rễ từ những niềm tin hạn chế, vô thức. Ví dụ, một nhà giao dịch tự nhận mình hay tất tay, hoặc một người từ bé đã học câu chuyện Kinh thánh “Con lạc đà chui qua lỗ kim còn dễ hơn người giàu vào vương quốc của Chúa Trời” có thể vô thức phá hoại giao dịch của bản thân chỉ để củng cố niềm tin họ có. Đây là những điều ăn sâu vào chúng ta… nhưng nếu tất cả những người có đạo đức đều cho rằng tiền là xấu, thì “Ai sẽ lấy tiền?”.
Happy Live team biên soạn/ Trích Trend Following
