Nhân dịp sinh nhật 90 tuổi, Warren Buffett đã công bố việc rót hơn 6 tỷ USD vào các doanh nghiệp Nhật. Đây có thể được xem như là một trong những thương vụ đáng chú ý của Berkshire Hathaway trong năm 2020. Tuy nhiên, việc lý do vì sao ông lại chọn đầu tư vào các công ty ở Nhật Bản vẫn còn gây nhiều tranh cãi.

Các tập đoàn thương mại tổng hợp (sogo shosha) đang phản ảnh một văn hóa vì sự phát triển của cổ đông.

Để hiểu lý do tại sao có một cú sốc vào tháng trước, khi Berkshire Hathaway đầu tư 6,5 tỷ đô la vào 5 tập đoàn thương mai tổng hợp “sogo shosha” Nhật Bản lâu đời hơn cả vị Chủ tịch 90 tuổi Warren Buffett, hãy quay lại bài nói chuyện mà Warren Buffett nói với các sinh viên kinh doanh ở Florida vào năm 1998. Là một người đàn ông lanh lợi đã ngoài 60 tuổi với chiếc tay áo xắn lên, nhà hiền triết xứ Omaha đã thể hiện rõ nhất sự dí dỏm và lanh lợi của mình.

*Sogo shosha (総 合 商社, sōgō shōsha, hay các Tập đoàn thương mại tổng hợp) là các công ty Nhật Bản kinh doanh nhiều loại sản phẩm và nguyên liệu. Ngoài việc đóng vai trò trung gian, sōgō shōsha còn tham gia vào lĩnh vực hậu cần, vận chuyển, phát triển nhà máy và các dịch vụ khác, cũng như thăm dò tài nguyên quốc tế. Không giống như các công ty thương mại ở các quốc gia khác, thường chuyên về một số loại sản phẩm, sōgō shōsha có ngành nghề kinh doanh cực kỳ đa dạng, một mô hình kinh doanh độc nhất của Nhật Bản. – Nguồn: Wikipedia

Câu hỏi đầu tiên ông đặt ra là về việc đầu tư vào Nhật Bản. Ông ta trả lời rằng lãi suất 1% của nước này khiến nó trông hấp dẫn. Tuy nhiên, ông coi các công ty Nhật Bản là một khoản đặt cược kém vì lợi nhuận tệ hại của họ. Các doanh nghiệp có lợi nhuận thấp có thể đáng mua dựa trên thứ mà Warren Buffett gọi là phương pháp “điếu xì gà hút dở”. 

“Bạn đi bộ xuống phố và tìm kiếm một điếu xì gà hút dở ở đâu đó. Cuối cùng bạn nhìn thấy một cái, ướt sũng nước và hơi ghê người, nhưng vẫn còn một điếu thuốc trong đó. Vì vậy, bạn nhặt nó lên và điếu thuốc đó là miễn phí.”

Nhưng ngay cả lý thuyết này cũng không thu hút được ông đến với những tập đoàn Nhật Bản, một niềm tự hào về sự phục hưng của đất nước này sau chiến tranh, ông giải thích. Thật khó có thể nghĩ về một sự tương tự nào lại tồi tệ hơn ở một đất nước nhỏ nhắn và đẹp đẽ như Nhật Bản.

Sau khoảng 22 năm lãi suất chạm đáy, ông Buffett cuối cùng đã vượt qua được nỗi ám ảnh sợ hãi của mình. Khoản đầu tư của Berkshire vào 5% của mỗi tập đoàn Itochu, Marubeni, Mitsubishi, Mitsui và Sumitomo, tuy nhỏ so với lượng tiền mặt 140 tỷ đô la Berkshire đang nắm, nhưng lại là khoản đầu tư lớn nhất bên ngoài nước Mỹ. Berkshire cho biết có thể nâng cổ phần tại mỗi công ty lên 9,9% theo thời gian. Nhưng các thương vụ mua lại này từng là một vấn đề nan giải. Điều gì đã thay đổi trong vài thập kỷ qua để làm cho các tập đoàn thương trở nên hấp dẫn một cách đột ngột? Hay ông Buffett chỉ đơn giản là không chịu nổi sự cám dỗ của một vài món tiền rẻ vì tiền đang mất giá, làm thủng túi ông?

Thoạt nhìn, vụ mua lại khiến trông có vẻ như ông đã có một hành động điên rồ. Các tập đoàn sogo shosha chế nhạo nhiều nguyên tắc đầu tư mà ông đã gắn bó cả đời. Warren Buffett nói rằng ông thích những doanh nghiệp dễ hiểu như Coca-Cola và Apple. Ông lập luận rằng các công ty không nên chỉ có giá rẻ mà còn phải có lợi nhuận đáng tin cậy — và lý tưởng nhất là có những “con hào kinh tế” để giữ các đối thủ cạnh tranh ở khoảng cách an toàn. Các sogo shosha “thất bại thảm hại” ở từng yếu tố kể trên.

Bắt đầu với sự đơn giản. Trong mắt phương Tây, không có công ty Nhật nào là hình mẫu của chủ nghĩa tư bản vì lợi ích cổ đông kiểu Anh – Mỹ. Nhưng một số tập đoàn có vẻ khác xa với mô hình sogo shosha. Chúng được định hình bởi lịch sử, có từ hệ thống Zaibatsu (các tập đoàn kinh doanh tài chính và công nghiệp có khả năng kiểm soát các phần quan trọng của nền kinh tế Nhật Bản từ thời Minh Trị cho đến khi kết thúc chiến tranh thế giới thứ hai) vào thế kỷ 19 và hệ thống Keiretsu (một phương thức hợp tác kinh doanh gồm nhiều công ty thành viên xoay quanh một định chế tài chính) sau chiến tranh về lòng trung thành của công ty và cổ phần chéo. Trong thời kỳ hiện đại, các mô hình kinh doanh của họ đã thay đổi. Từ những năm 1950 đến những năm 1980, họ hoạt động như những người đi trước, lùng sục khắp thế giới để tìm kiếm năng lượng, kim loại và khoáng sản, giúp củng cố sự thần kỳ kinh tế của Nhật Bản. Sau đó, họ đầu tư vào các mỏ và hydrocacbon để cung cấp cho sự bùng nổ hàng hóa do Trung Quốc dẫn đầu trước khi chuyển sang “hạ nguồn”, mua mọi thứ từ cửa hàng tiện lợi đến các công ty truyền hình cáp. Trong quá trình này, họ tích lũy tài sản nhanh hơn so với việc bán chúng. Kết quả dẫn đến sự khó khăn trong việc kiểm soát và quản lý. Mitsubishi bán mọi thứ từ than cốc đến Gà rán Kentucky. Itochu, tập đoàn lợi nhuận cao nhất, gọi Bộ phận giao dịch khách hàng của mình là Công ty thứ 8, ngụ ý rằng không còn tên nào khác để đặt sau bảy đơn vị khác.

Còn về lợi nhuận và giá trị thì sao? Không nghi ngờ gì, các công ty thương mại được định giá rẻ. Trong số năm công ty, chỉ Itochu giao dịch với giá thị trường cao hơn giá trị sổ sách (Book Value) của tài sản ròng trên bảng cân đối kế toán. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng là một món hời. Ngân hàng Kikkawa Tatsuya của JPMorgan Chase cho biết những di sản sinh lợi thấp của họ, thứ mà đôi khi bị giảm giá lớn, làm tăng nhận thức của nhà đầu tư về rủi ro. Sự phức tạp của chúng làm tăng chi phí vốn chủ sở hữu, cao hơn so với các nhà sản xuất hàng hóa tập trung, chẳng hạn như ExxonMobil hoặc Rio Tinto.

Tiếp đến là vị thế cạnh tranh của các tập đoàn. Có lẽ ông Buffett đang đánh cược rằng, với tư cách là một tập đoàn đáng kính ở Nhật Bản, sự tồn tại của sogo shosha là an toàn. Nhưng với tư cách là những công ty riêng lẻ, lợi nhuận của họ cho thấy họ không có gì giống như một “con hào kinh tế” như những công ty lớn khác ở Berkshire. Nếu có bất cứ điều gì có thể xảy ra, họ là những đối thủ cay đắng nhất của nhau.

Tuy nhiên, hãy đào sâu hơn vào vấn đề, có thể có một phương pháp trong sự điên rồ của ông Buffett. Như ông thừa nhận vào năm 1998, quan điểm của ông về Nhật Bản có thể thay đổi nếu các nhà quản lý trở nên “có trách nhiệm với cổ đông nhiều hơn”. Họ đã thể hiện điều đó trong những năm gần đây, ngay cả với các sogo shosha từng coi thường việc quản trị doanh nghiệp. Ông Zuhair Khan, ngân hàng Union Bancaire Privée ở Thụy Sĩ, cho biết quan điểm bắt đầu thay đổi do những cải cách thân thiện với cổ đông được thúc đẩy từ khoảng năm 2014 bởi Abe Shinzo, người vừa từ chức thủ tướng hồi đầu tháng này. Tại một số sogo shosha, các nhà điều hành đã mua số lượng lớn cổ phiếu để gắn lợi ích của họ với lợi ích của các cổ đông khác. Lương bổng trở nên dựa trên hiệu suất nhiều hơn. Trọng tâm chuyển từ đầu tư sang tạo tiền mặt và tăng cổ tức. Đại dịch được cho là sẽ chậm lại nhưng không làm lệch xu hướng. Ông Khan nói rằng người kế nhiệm của ông Abe là Suga Yoshihide rất quan tâm đến các biện pháp tiếp theo để trao quyền cho các cổ đông.

Ông Buffett có thể thấy những điểm hấp dẫn khác. Ông ấy thích các công ty năng lượng, và tất cả sogo shosha, đặc biệt là Mitsui và Mitsubishi, đều có các mảng kinh doanh lớn về năng lượng. Họ được hưởng lợi từ sự phục hồi kinh tế sau đại dịch, thúc đẩy nhu cầu về năng lượng. Các công ty cũng là “cái nôi” cho những nhân tài. Jeremy White ở công ty luật Baker McKenzie cho biết họ (các sogo shosha) duy trì truyền thống tuyển dụng từ các trường đại học tốt nhất Nhật Bản, cũng như các ngân hàng đầu tư và công ty công nghệ đối thủ, những công ty danh tiếng nhất để làm việc. Và nếu có bất kỳ ai có thể tìm ra cách đối diện với sơ đồ tổ chức và bảng cân đối kế toán gây ra nhiều sự hoang mang, thì đó phải là những người đứng sau Berkshire Hathaway, tập đoàn tài chính lớn nhất của Mỹ.

Điếu xì gà “Rẻ tiền”? Hay chỉ là một thứ gì đó “tồi tàn”? (Stogy? Or just stodgy?)

Đó không phải là một khoản cược chắc chắn. Lịch sử phủ đầy những vận may bị mất đi bởi niềm tin rằng các công ty Nhật Bản có thể giống như bộ tộc Anglo-Saxon. Nếu đúng như vậy, các cổ đông của Berkshire sẽ hối hận vì cuộc phiêu lưu ở tuổi 90 của ông Buffett. Ngược lại, nếu các khoản đầu tư của ông ấy củng cố một quan điểm bắt nguồn từ Nhật Bản rằng các cổ đông, trong và ngoài nước, là một khu vực đáng để đầu tư, Buffett xứng đáng có một điếu Cohiba (một loại xì gà chất lượng cao) béo bở.

Nguồn: Schumpeter – Economist, Happy Live dịch.

Có thể bạn quan tâm: Payback Time – Ngày đòi nợ – Phil Town

(đầu tư theo phong cách Warren Buffett, Charlie Munger)

ĐỌC THỬ

ĐẶT MUA