Doanh nghiệp ở một số ngành phản ánh khó khăn chưa từng có trong hoạt động sản xuất kinh doanh do thiếu vốn. Ngoài ra các vấn đề từ thị trường bất động sản khiến kênh huy động trái phiếu không thể giúp doanh nghiệp thu hút được các nhà đầu tư trong ngắn hạn để giải quyết các bài toán cấp bách.

“Từ khi căng thẳng Nga – Ukraine đột ngột xảy ra hồi cuối tháng 2, doanh nghiệp chúng tôi từng có giai đoạn đối mặt áp lực tăng giá nguyên liệu đầu vào, đỉnh điểm có đợt tăng gấp 2,5 lần, từ 22.000 đồng lên 51.000 đồng/ kg dung môi”, giám đốc kinh doanh của một công ty sản xuất sơn quy mô lớn tại Sóc Sơn, Hà Nội cho biết.

Tuy nhiên theo vị này, áp lực tăng giá nguyên liệu đầu vào chưa phải thách thức lớn nhất. Hiện nay doanh nghiệp đang đối mặt bài toán cạn vốn lưu động, cạn dòng đầu tư. “Do thiếu vốn, chúng tôi gặp nhiều khó khăn trong thu mua và chuẩn bị nguyên vật liệu cho các kỳ sản xuất năm 2023”, vị này nói thêm.

“Hiệu ứng sụt giảm niềm tin từ thị trường đối với các doanh nghiệp bất động sản đã lan rộng tới mọi loại hình doanh nghiệp khác, khiến kênh huy động trái phiếu không thể giúp doanh nghiệp thu hút được các nhà đầu tư trong ngắn hạn để giải quyết các bài toán cấp bách. Thị trường chứng khoán theo đó cũng chịu ảnh hưởng mạnh, làm khó khăn về vốn của doanh nghiệp thêm trầm trọng”,  Ban IV, thuộc Hội đồng cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng vừa báo cáo lên Thủ tướng mới đây.

“Đã có doanh nghiệp bất động sản buộc phải cắt giảm 50% nhân sự”, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP HCM (HoREA) thông tin về tình hình khó khăn hiện nay của khối bất động sản. 

“Một số doanh nghiệp đang thu hẹp quy mô đầu tư sản xuất kinh doanh, buộc phải tinh giản tối đa bộ máy, giảm lực lượng lao động. Thậm chí do tắc nguồn vốn tín dụng, tắc nguồn vốn trái phiếu, tắc cả nguồn vốn huy động từ khách hàng, nên một số doanh nghiệp bất động sản đói vốn phải vay vốn ngoài xã hội (tín dụng đen) với lãi suất rất cao”.

Đó là câu chuyện của thị trường bất động sản. Với khu vực sản xuất, Ban IV cho biết doanh nghiệp ngành thép đối diện với “khủng hoảng lớn” khi cung vượt mạnh cầu, trong khi đơn hàng xuất khẩu lẫn đơn hàng trong nước đồng loạt giảm mạnh. Nhiều doanh nghiệp phải bán sản phẩm thấp hơn giá vốn 30-40% để có dòng tiền hoạt động với chi phí lãi vay rất cao, trong lúc chờ đợt phân bổ chỉ tiêu tín dụng tiếp theo.

“Mức lỗ một số doanh nghiệp thép đang báo mới là khởi đầu cho khó khăn, dự báo sẽ tiếp tục lỗ sâu trong quý IV do tồn kho lớn với giá vốn cao; giá đã giảm 50-60% và đa phần doanh nghiệp vay vốn ngân hàng bằng tiền USD, lãi suất điều chỉnh liên tục khiến khó khăn nhiều hơn”, Ban IV cho biết.

Với ngành công nghiệp hỗ trợ, trước đây các doanh nghiệp có thể sử dụng hợp đồng đã ký kết hoặc thế chấp bất động sản để vay vốn. Tuy nhiên hiện nay các ngân hàng không giải ngân do áp lực về room tín dụng, dẫn đến việc doanh nghiệp cũng không thể tiếp nhận và ký kết hợp đồng mới.

Trong khi đó doanh nghiệp nông nghiệp phản ánh về việc thiếu vốn để thu mua nguyên liệu trong khi một số nông sản (đặc biệt các loại hạt nguyên liệu) lại có kỳ thu mua tập trung ở các tháng cuối năm và đầu năm 2023. Thời gian thu mua gấp, lượng vốn cần lớn nhưng doanh nghiệp Việt Nam lại không thể tiếp cận tín dụng nên dự báo rất khó cạnh tranh được với các doanh nghiệp FDI.

Tình hình khó khăn cũng xảy ra tương tự với khối sản xuất vật liệu xây dựng khi các doanh nghiệp bị dừng hầu hết hợp đồng cung ứng vật liệu cho các công trình. Ngoài ra, các hợp đồng đã hoàn tất lại không thể thanh toán do chủ đầu tư cũng không có dòng tiền, không vay được ngân hàng để trả cho doanh nghiệp cung ứng vật liệu. Bên cạnh đó, Ban IV cho hay việc xây dựng bằng vốn đầu tư công cũng đang đình trệ, khiến nhóm doanh nghiệp này thực sự khủng hoảng.

Vấn đề doanh nghiệp khát vốn cũng nhiều lần được các Đại biểu Quốc hội đề cập đến tại kỳ họp đang diễn ra.  

Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (TP Cần Thơ) nêu thực tế doanh nghiệp đang thực sự khát vốn, nhiều dự án bị đình trệ do không thể tiếp cận nguồn vốn từ các ngân hàng trong bối cảnh thị trường chứng khoán, trái phiếu đối mặt rất nhiều khó khăn sau sự cố FLC và Tân Hoàng Minh.  

Đồng quan điểm, Đại biểu Nguyễn Thành Trung (tỉnh Yên Bái) cũng nêu phản ánh của nhiều doanh nghiệp hiện nay là khó tiếp cận vốn vay do ngân hàng thương mại hết room tín dụng, ngân hàng thiếu vốn cho vay chưa thu hồi được nợ đến hạn hoặc khó huy động tiền gửi. Đại biểu cho rằng những khó khăn này ảnh hưởng đến việc tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp.

Ông Trung kiến nghị việc tăng lãi suất cơ bản là cần thiết, nhưng Chính phủ cần giám sát lãi suất đầu ra để không hạn chế việc các thành phần kinh tế tiếp cận vốn.

Ở góc độ chuyên gia, TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn – Chính sách Tiền tệ Quốc gia cho biết hiện các doanh nghiệp đang chiếm dụng vốn của nhau rất lớn, họ buộc phải làm vậy vì không còn cách nào khác.

Ông cho rằng cần phải bơm tiền để doanh nghiệp, các thị trường hoạt động bình thường. “NHNN nên cân nhắc nới trần (room) tín dụng thêm khoảng 2%, nâng tăng trưởng tín dụng cả năm lên 16% để hỗ trợ đầu tư trong nước và thị trường nội địa. Điều này cũng sẽ giúp cho các thị trường đang bị ‘khô máu’, dần tươi trở lại”.

Đồng quan điểm, Chủ tịch HoREA đề xuất Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) xem xét có thể nới room tín dụng thêm khoảng từ 1-2% để có thêm nguồn vốn tín dụng khoảng 100.000 – 200.000 tỷ đồng nhằm hỗ trợ nền kinh tế trong giai đoạn cao điểm cuối năm.