Bách khoa toàn thư mẫu hình biểu đồ: Phân tích kỹ thuật, đặc biệt là mẫu hình biểu đồ, có những mẫu hình thường bị xem nhẹ vì vẻ ngoài đơn giản, nhưng lại mang sức mạnh tăng giá đáng kinh ngạc. Một trong số đó là mẫu hình Ba đáy cao dần (Three Rising Valleys) – một mẫu hình tiếp diễn/trở lại xu hướng ít được chú ý nhưng hiệu suất rất cao theo thống kê của Thomas N. Bulkowski.

Ba Đáy Cao Dần Là Gì?

Mẫu hình 3 đáy cao dần bao gồm 3 đáy nhỏ, với mỗi đáy sau cao hơn đáy trước. Các đáy thường có hình dạng giống nhau, tạo nên một cấu  trúc hài hòa và dễ nhận diện. Đây là mẫu hình thường xuất hiện trên thị trường chứng khoán và các thị trường khác. Mẫu hình này quan trọng vì nó cho thấy lực cầu đang mạnh dần lên – bên mua sẵn sàng chấp nhận mức giá ngày càng cao hơn, báo hiệu xu hướng tăng có thể hình thành hoặc tiếp diễn.

Một cách dễ hiểu, Ba đáy cao dần tương tự như mô hình “ba đáy” nhưng với đặc điểm đặc biệt: mỗi đáy không thấp hơn đáy trước mà nhích lên cao dần. Điều này cho thấy mức hỗ trợ (support) đang dịch chuyển lên trên – mỗi lần giá điều chỉnh giảm đều dừng lại ở mức cao hơn lần trước, chứng tỏ người mua đang dần đẩy giá sàn lên. Khi mô hình hoàn thành, nó gợi ý rằng xu hướng tăng giá đã đủ mạnh để tiếp tục đẩy giá lên cao hơn nữa.

Tại sao mẫu hình này quan trọng? Dưới đây là một số điểm nổi bật của mẫu hình Ba đáy cao dần dựa trên nghiên cứu của Thomas Bulkowski:

Xuất hiện thường xuyên: Gần như bất kỳ biểu đồ nào có ba đáy cao dần liên tiếp đều có thể coi là một mẫu hình Three Rising Valleys hợp lệ. Nhờ tiêu chí nhận diện khá linh hoạt, mẫu hình này xuất hiện khá phổ biến trên các khung thời gian ngày và tuần.

Báo hiệu đảo chiều xu hướng: Mỗi khi thị trường chuyển từ xu hướng giảm sang tăng đều phải xuất hiện các đáy cao dần. Do đó, sự xuất hiện của ba đáy cao dần có thể là dấu hiệu sớm của sự đảo chiều từ xuống sang lên. Tuy nhiên, cần lưu ý đà tăng sau đó có thể không kéo dài quá lâu.

Hiệu suất cao trong thị trường tăng: Trong thị trường “bull” (giá lên), mẫu hình này hoạt động rất hiệu quả – tỷ lệ thất bại thấp và lợi nhuận trung bình sau đột phá cao (xem thống kê chi tiết bên dưới). Bulkowski xếp hạng Three Rising Valleys thuộc nhóm những mẫu hình có hiệu suất tốt nhất trong số gần 40 mẫu hình tăng giá.

Tuy nhiên, hiệu quả giảm trong thị trường giảm: Trong thị trường “bear” (giá xuống), mức tăng giá sau mẫu hình này chỉ bằng khoảng một nửa so với thị trường bull. Nghĩa là nếu thị trường chung đang trong xu hướng giảm, trader cần thận trọng hơn khi giao dịch mẫu 3 đáy cao dần vì xác suất và biên độ tăng giá sẽ thấp hơn đáng kể.

Điều chỉnh khá phổ biến: Khoảng 2/3 trường hợp, giá sẽ quay lại kiểm tra mức phá vỡ sau khi hoàn thành mẫu hình (hiện tượng throwback). Trader nên lường trước điều này trong kế hoạch giao dịch (phần chiến lược giao dịch bên dưới sẽ bàn thêm).

Hướng dẫn nhận diện

Hình dạng: Tìm ba đáy sau mà đáy sau cao hơn đáy trước và có hình dạng tương tự nhau.

Xu hướng giá: Tìm ta sẽ tìm ba đỉnh nhỏ liên tiếp nằm trong một xu hướng tăng

Tính cân xứng: Các vùng đáy phải trông giống nhau. Nếu bạn bắt đầu với vùng đáy tròn, rộng, thì chỉ chọn những đáy tương tự như vậy.

Hướng đột phá, xác nhận: Đột phá là hướng lên theo định nghĩa. Đột phá xảy ra khi cổ phiếu đóng cửa cao hơn đỉnh mẫu hình. Một đột phá đi lên xác nhận mẫu hình hợp lệ.

Kết quả hiệu suất quan trọng của thị trường tăng giá

Thomas Bulkowski – tác giả cuốn Bách khoa toàn thư mẫu hình Encyclopedia of Chart Patterns – đã tiến hành nghiên cứu định lượng hiệu suất của mẫu hình Ba đáy cao dần trên hàng trăm trường hợp. Kết quả thống kê cho thấy đây là một trong những mẫu hình tăng giá đáng tin cậy và sinh lợi hàng đầu. Bảng 1 dưới đây tóm tắt các số liệu hiệu suất quan trọng của mẫu hình Three Rising Valleys (trong bối cảnh thị trường tăng giá):

Giải thích: Từ bảng trên có thể thấy Ba đáy cao dần là một mẫu hình đáng chú ý. Tỷ lệ thất bại chỉ 10% nghĩa là đa số (90%) các trường hợp giá sẽ tăng đủ để mang lại lợi nhuận sau khi phá vỡ. Mức tăng trung bình 48% sau điểm xác nhận là rất cao – ví dụ giá cổ phiếu có thể tăng gần phân nửa so với mức giá tại điểm breakout. Nhờ đó, Bulkowski xếp mẫu hình này hạng 6/39 về hiệu suất (1 là tốt nhất) trong các mẫu hình tăng giá thông dụng.

Tuy nhiên, bảng thống kê cũng cho thấy một số thách thức khi giao dịch mẫu hình này. Thứ nhất, hiện tượng throwback xảy ra tới 66% trường hợp– tức là sau khi giá phá vỡ đỉnh xác nhận, có khả năng cao giá sẽ quay lại test lại vùng phá vỡ (điều này có thể khiến nhà đầu tư non kinh nghiệm hoang mang bán ra sớm). Thứ hai, chỉ 57% mẫu hình thực sự đạt tới mục tiêu giá tối đa theo lý thuyết đo lường. Nói cách khác, gần một nửa số trường hợp không đạt mục tiêu giá trọn vẹn – giá có thể đảo chiều hoặc yếu đi trước khi chạm mục tiêu. Do đó, trader kinh nghiệm thường linh hoạt chốt lời một phần hoặc điều chỉnh kỳ vọng thay vì cứng nhắc đợi đúng mục tiêu tối đa.

Cũng cần lưu ý sự khác biệt giữa thị trường bull và bear. Bulkowski nhận thấy trong thị trường giá xuống, mẫu hình Ba đáy cao dần kém hiệu quả hơn: mức tăng trung bình chỉ ~27% và thời gian đạt đỉnh sau phá vỡ cũng nhanh hơn (chỉ ~90 ngày so với ~127 ngày ở thị trường bull). Mẫu hình này thường xuất hiện như một sự tiếp diễn xu hướng tăng hơn là mẫu đảo chiều. Thống kê cho thấy chỉ khoảng 1/3 số mẫu 3RV là đảo chiều xu hướng giảm, còn lại đa số xảy ra trong xu hướng tăng có sẵn hoặc giai đoạn giá đi ngang tích lũy. Nói cách khác, Three Rising Valleys thường xuất hiện trong xu hướng tăng có sẵn, củng cố thêm đà tăng, hơn là xuất hiện ở cuối xu hướng giảm dài. Vì vậy, nếu bạn thấy mẫu hình này sau một đợt giảm giá dài, hãy cẩn trọng và kết hợp thêm các tín hiệu khác để xác nhận xu hướng đảo chiều tăng

Chiến lược giao dịch 

Ba đáy cao dần là mẫu hình kỹ thuật tưởng chừng đơn giản, nhưng theo thống kê từ gần 3.000 mẫu của Bulkowski, nó có xác suất thành công cao, lợi nhuận tiềm năng lớn, và đặc biệt phù hợp cho nhà đầu tư theo xu hướng.

Sau khi đã nhận diện được mẫu hình Ba đáy cao dần, bước quan trọng tiếp theo là xây dựng chiến lược giao dịch phù hợp. Phần này trình bày các nguyên tắc vào lệnh, đặt dừng lỗ, chốt lời và xử lý tình huống dành cho mẫu hình Three Rising Valleys, dựa trên gợi ý từ Bulkowski và kinh nghiệm của các trader kỹ thuật.

Bảng 3 dưới đây tóm tắt chiến lược giao dịch mẫu hình Ba đáy cao dần:

Nhìn chung, chiến lược giao dịch với mẫu hinh Ba đáy cao dần tập trung vào việc tuân thủ kỷ luật theo tín hiệu phá vỡ và quản lý rủi ro chặt chẽ. Mẫu hình này cung cấp điểm vào tương đối sớm trong xu hướng tăng (đặc biệt là khi nó đóng vai trò đảo chiều xu hướng giảm trước đó). Nếu giao dịch thành công, phần thưởng có thể rất hấp dẫn với mức tăng giá trung bình gần 50% từ điểm break-out. Tuy nhiên, như đã phân tích, không phải trường hợp nào cũng đạt được mức tăng tối đa – do đó trader nên đặt kỳ vọng thực tế và có kế hoạch chốt lời, dừng lỗ rõ ràng.

Cuối cùng, mặc dù Ba đáy cao dần là một mẫu hình mạnh, nhưng không có gì đảm bảo chắc chắn 100%. Luôn kết hợp phân tích mẫu hình với các chỉ báo kỹ thuật khác và xem xét bối cảnh thị trường chung. Ví dụ, kiểm tra xem cổ phiếu có đang ở vùng kháng cự mạnh dài hạn không, hoặc sử dụng thêm chỉ báo động lượng để đánh giá sức mạnh của cú phá vỡ. Ngoài ra, quản lý rủi ro luôn là then chốt: chỉ nên đặt tỷ trọng vốn hợp lý, tuân thủ điểm dừng lỗ đã đề ra. Như Bulkowski và nhiều chuyên gia khuyến cáo, phân tích kỹ thuật nên đi kèm với quản trị rủi ro – đó mới là chìa khóa giúp mẫu hình phát huy hiệu quả cho nhà đầu tư. Với sự chuẩn bị và kỷ luật, mẫu hình Ba đáy cao dần có thể là một công cụ hữu ích trong kho vũ khí của bạn, giúp nhận biết sớm những cơ hội đầu tư tiềm năng trên thị trường chứng khoán Việt Nam cũng như quốc tế.

Tài liệu tham khảo: Bách khoa toàn thư mẫu hình biểu đồ

Bách khoa toàn thư các mẫu hình biểu đồ – Thomas N. Bulkowski

Tìm hiểu ngay