Điều quan trọng nhất: Tư duy cấp độ 2
Tư duy cấp độ một nói rằng, “Triển vọng tăng trưởng thấp và lạm phát gia tăng. Phải bán hết cổ phiếu đi”. Tư duy cấp độ 2 nói rằng, “Triển vọng không mấy sáng sủa, nhưng mọi người đang bán tháo cổ phiếu. Đây là lúc mua vào”.
Rất ít người có đủ tố chất để trở thành nhà đầu tư vĩ đại. Một số người có thể đã được đào tạo, nhưng không phải ai cũng có thể học được…và ngay cả những người đó cũng không thể học hết được tất cả mọi thứ. Có những phương pháp đầu tư có thể đúng trong một số trường hợp, nhưng không thể đúng trong tất cả mọi trường hợp. Đầu tư cũng không thể gói gọn trong một thuật toán rồi lập trình vào máy tính. Ngay cả những nhà đầu tư vĩ đại nhất cũng có lúc sai.
Lý do rất đơn giản. Không có quy tắc nào luôn luôn đúng. Thị trường chung luôn luôn biết động và hiếm khi lặp lại chính sách hoàn toàn những gì đã diễn ra trong quá khứ. Tâm lý đóng vai trò quan trọng trong thị trường, và chính vì tâm lý luôn biến động nên mối liên hệ giữa nguyên nhân và hệ quả là không chắc chắn. Một phương thức đầu tư có thể hiệu quả trong một lúc nào đó, nhưng từ từ những tác động của nó sẽ dẫn đến sự thay đổi của thị trường, và cuối cùng sẽ cần đến một cách tiếp cận mới. Và nếu có người khác cùng áp dụng phương pháp đó, hiệu quả sẽ càng lúc càng giảm.
Đầu tư cũng giống như kinh tế, nó mang tính nghệ thuật hơn là khoa học. Chính vì thế, đôi khi cũng trở nên rối rắm.
Một trong những điều quan trọng nhất cần được ghi nhớ là kinh tế không phải là một môn khoa học chính. Thậm chí đó còn không được xem là một môn khoa học bởi vì trong khoa học, những kết quả thí nghiệm trong quá khứ hoàn toàn có thể lặp lại được, và mối liên hệ nguyên nhân – hệ quả có độ tin cậy cao.
Chính vì đầu tư ít nhiều mang tính nghệ thuật cũng như tính chất khoa học của nó, tôi không bao giờ đề xuất, dù trong cuốn sách này hay bất cứ đâu, đầu tư như một lộ trình được định sẵn. Trên thực tế, một trong những điều tôi muốn nhấn mạnh nhất là tính trực quan và thích ứng của một phương pháp đầu tư hơn là phải cố định và máy móc.
Về cơ bản, vấn đề là bạn đang cố gắng đạt được gì. Bất cứ ai cũng có thể kiếm được lợi nhuận trung bình chỉ với việc đầu tư vào một quỹ đầu tư chỉ số chứng khoán, nơi mà họ mua mỗi thứ một ít. Điều đó mang lại cho bạn “lợi nhuận thị trường” đơn giản chỉ là lợi nhuận tương ứng với những gì thị trường làm được. Tuy nhiên, những nhà đầu tư thành công muốn nhiều hơn thế nữa. Họ muốn đánh bại thị trường.
Theo quan điểm của tôi, định nghĩa của sự thành công trong đầu tư tài chính là đạt được kết quả đầu tư tốt hơn thị trường và những nhà đầu tư khác. Để đạt được điều đó, bạn cần phải có cả may mắn và nhãn qua sắc bén. Nếu chỉ dựa vào may mắn thì không đủ, do đó bạn cần chú ý hơn đến tầm mình của mình. Trong bóng rổ người ta thường nói rằng “Anh không thể huấn luyện được chiều cao”, nghĩa là dù có huấn luyện đến đâu thì cũng chẳng thể làm cho cầu thủ cao thêm.
Huấn luyện cho nhãn quan và tầm nhìn cũng khó như vậy. Giống như bất kỳ loại hình nghệ thuật nào, sẽ có những người hiểu và đầu tư tốt hơn những người khác. Họ có hoặc họ được cái gọi là “tố chất của sự khôn ngoan” mà Ben Graham thường hay nhắc đến.
Ai cũng muốn được kiếm tiền. Mọi nền kinh tế đều dựa trên niềm tin vào động cơ tìm kiếm lợi nhuận. Chủ nghĩa tư bản cũng vậy, lợi nhuận là động cơ khiến cho mọi người làm việc chăm chỉ hơn và mạo hiểm hơn số vốn của mình. Chính việc đuổi theo lợi nhuận thúc đẩy sự tiến bộ của thế giới.
Nhưng sự phổ biến đó lại khiến cho việc đánh bại thị trường trở nên khó khăn hơn. Có hàng triệu người đang cạnh tranh cho mỗi đồng đô la đó? Đó chính là người đi trước một bước. Trong những cuộc đua tranh, vượt lên phía trước đồng nghĩa với học hành chăm chỉ hơn, đến phòng tập hay thư viện nhiều hơn, dinh dưỡng tốt hơn, đổ mồ hôi nhiều hơn, sức chịu đựng tốt hơn hoặc thiết bị tốt hơn. Tuy nhiên trong đầu tư, những thứ trên không thật sự đáng kể, cái cần thiết nhất chính là suy nghĩ thấu đáo và sáng suốt, thứ mà tôi gọi là tư duy cấp độ hai.
Những ai muốn trở thành nhà đầu tư có thể tham gia các khóa học tài chính kế toán, đọc thật nhiều, và nếu may mắn, họ có thể tìm được người hướng dẫn với hiểu biết sâu sắc về đầu tư.
Nhưng chỉ có một số trong số họ đạt được yêu cầu để có được nhãn quan và sắc bén, cảm nhận được giá trị và nhận thức được tâm lý để đạt được kết quả trên trung bình một cách ổn định. Để làm được điều đó cần phải có tư duy cấp độ 2.
Hãy nhớ rằng mục tiêu đầu tư của bạn không phải để kiếm được mới lợi nhuận trung bình mà là nhiều hơn thế nữa. Vì vậy, tư duy của bạn phải tốt hơn những người khác, vừa phải mạnh mẽ hơn vừa phải ở cấp độ cao hơn.
Những nhà đầu tư khác có thể rất thông minh, có nguồn thông tin tốt và được trang bị tinh vi hơn, vì vậy bạn phải tìm ra lợi thế mà họ không có. Bạn phải suy nghĩ về những điều họ không nghĩ đến, thấy được thứ mà họ không thấy, hoặc tận dung tầm nhìn mà họ không có được. Bạn phải phản ứng và hành xử khác biệt. Nói ngắn gon, đưa ra quyết định đúng đắn có thể là một điều kiện cần để đầu tư thành công, nhưng nó sẽ là không đủ. Bạn phải đúng nhiều hơn họ…có nghĩa rằng bạn cần phải có một tư duy khác biệt.
Tư duy cấp độ 2 là gì
Tư duy cấp độ 1 nói rằng: “Đó là một công ty tốt, hãy mua cổ phiếu của công ty đó”. Tư duy cấp độ 2 nói rằng, “Đó là một công ty tốt, nhưng ai cũng cho rằng công ty đó thật tuyệt vời và đó là không đúng.Vì vậy cổ phiếu này được đánh giá và định giá cao, hãy bán đi thôi“.
Tư duy cấp độ một nói rằng, “Triển vọng tăng trưởng thấp và lạm phát gia tăng. Phải bán hết cổ phiếu đi”. Tư duy cấp độ 2 nói rằng, “Triển vọng không mấy sáng sủa, nhưng mọi người đang bán tháo cổ phiếu. Đây là lúc mua vào“.
Tư duy cấp độ 1 nói rằng, “Tôi cho rằng lợi nhuận của công ty sẽ giảm. Bán”. Nhưng tư duy cấp độ hai nói rằng “Tôi nghĩ lợi nhuận của công ty sẽ giảm ít hơn mọi người dự đoán, và điều bất ngờ thú vị sẽ đẩy giá cổ phiếu lên. Mua”.
Tư duy cấp độ một là những suy nghĩ đơn giản và hời hợt mà ai cũng có thể làm được (một dấu hiệu xấu cho bất cứ điều gì liên quan đến công cuộc trở nên vượt trội trong đầu tư). Điều mà tất cả những người tư duy cấp độ 1 cần là một quan điểm về tương lai, nhưng “triển vọng tương lai của công ty là thuận lợi, đồng nghĩa với việc cổ phiếu của công ty đó sẽ tăng”.
Tư duy cấp độ 2 thì sâu sắc, phức tạp và khó hiểu hơn. Người tư duy cấp đô 2 dựa vào những yếu tố trong tính toán của mình:
Phạm vi của những tình huống có thể xảy ra trong tương lai là gì?
Tình huống nào tôi nghĩ sẽ xảy ra?
Tỷ lệ đúng của tôi là bao nhiêu?
Kỳ vọng của tôi khác với số đông như thế nào?
Mức giá hiện tại của cổ phiếu có tương xứng với quan điểm tương lai của số đông và của tôi không?
Tâm lý của số đông là bi quan hay lạc quan.
Chuyện gì sẽ xảy ra với giá của cổ phiếu nếu số đông đúng, còn nếu tôi đúng thì sao?
Sự khác biệt về khôi lượng công việc giữa tư duy cấp đô 1 và tư duy cấp độ 2 là rất lớn, và số lượng người có khả năng làm được khối lượng công việc ở cấp độ 2 là rất ít, so với số người tư duy ở cấp độ 1. Những người tư duy cấp độ 1 chỉ tìm những công thức đơn giản và câu trả lời dễ dàng. Trong khi những người tư duy cấp độ 2 hải rằng thành công trong đầu tư không hề dễ dàng một chút nào. Nói như vậy không có nghĩa là bạn không gặp phải đám đông những người đang cố gắng hết sức để làm đơn giản hóa việc đầu tư.
Một vài trong số họ tôi có thể mô tả là “lính đánh thuê”. Những công ty môi giới chứng khoán muốn mọi người nghĩ rằng ai cũng có thể đầu tư được cả.Còn các quỹ đầu tư mở lại không muốn bạn nghĩ rằng bạn có thể đầu tư, họ muốn bạn nghĩ chỉ có họ mới làm được.Lúc đó, bạn phải đưa tiền cho những quỹ đầu tư và trả các khoản phí rất cao.
Những người khác muốn đơn giản hóa đầu tư mà tôi gọi là “những tín đồ”.
Một số là những học dạy về đầu tư. Số khác lại là những nhà đầu tư đánh giá quá cao tâm kiểm soát của họ. Tôi nghĩ phần lớn họ đều không thể nâng cao thành tích của mình, hoặc bỏ qua những thời gian thua lỗ hay đổ lỗi cho vận may. Sau cùng, có những người chỉ đơn giản mà không hiểu được sự phức tạp của vấn đề. Một khách mời trong chương trình radio của tôi nói rằng “”Nếu anh đã có trải nghiệm tốt với sản phẩm của một công ty nào đó, hãy mua cổ phiếu của nó”.
Nhưng để trở thành một nhà đầu tư thành công thì cần nhiều hơn thế nữa.
Những người tư duy cấp độ 1 suy nghĩ và hành động giống nhau, và vì vậy họ thường đi đến cùng một kết luận. Và về lý thì điều này không thể dẫn đến một kết quả vượt trội. Rõ ràng, tất cả các nhà đầu tư này không thể đánh bại thị trường bởi vì họ chính là thị trường.
Trước khi cố gắng cạnh tranh trong thế giới đầu tư mà có tổng bằng 0 như vậy, bạn phải tự hỏi rằng mình có khả năng để đứng ở nửa trên trung bình hay không. Để làm tốt hơn những nhà đầu tư bình thường, bạn phải có tư duy vượt trên số đông. Bạn có khả năng đó không? Điều gì đó khiến bạn nghĩ như vậy?
Happy Live Team biên soạn tổng hợp/ Điều quan trọng nhất
Có thể bạn quan tâm cuốn sách:
Điều Quan Trọng Nhất – Howard Marks
